|
Rangli kompozitsiya deganda g'oya birligi bilan
farq qiluvchi va o'z ichiga bir rangdan ko'proq
ranglarni olgan yuza yoki yuzalar guruhlarining
rang yechimini tushunamiz.
3.4. FAZONI RANG
Biz ranglarning asosiy xususiyatlari bilan
tanishdik: rang tusi, yorqinlik va to'yinganlik. Biz
endi ranglarning ba’zi ikkilamchi xususiyatlarini,
Ranglarning fazoviy-
Biz ko'radigan barcha ranglardan ikki katta
guruhni ajratish mumkin: sirtqi rang va fakturasiz
ranglar. Sirtqi rangga, agar biz yaqin masofadan
kuchli tarqoq yoritish ostida qaraganimizda, har
qanday tekis xira yuza kiradi.
Fakturasiz rangga ko‘k osmon rangi va tekis
bulut qatlami rangi yorqin misol b o ia oladi: biz
optik uskunalarda (masalan, spektroskopda)
ko'radigan ranglar ham fakturasiz hisoblanadi.
Sirtqi va fakturasiz ranglar orasidagi farq birinchi
bor nemis psixologi Kats tomonidan o'matilgan.
Kats sirtqi va fakturasiz ranglar orasidagi quyidagi
asosiy farqlami ko‘rsatadi:
A. Sirtqi rang yuza tuzilishi, fakturasini
namoyon qiladi. Bu yuzaning kichik notekisliklari,
bo'yoq zarralari, kist izlari, agar yog'och yuza bilan
ishlayotgan boisak, yog'och qatlami ko'rinadi.
Fakturasiz rang, o‘z nomi bilan fakturaga ega
emas. U «o‘z-o‘zicha» rang sifatida idrok qilinadi
va o'zida biror materialga hech qanday ko'rsatma
bermaydi.
B. Sirtqi ran g doim o b iro r predm et,
buyumning rangi sifatida idrok qilinadi. Shu
bilan bog'liq holda fazoda ozmi-ko‘pmi m aium
darajada cheklanib qoladi, demak, kuzatuvchidan
ma’lum masofada ko'rinarli. Fakturasiz ranglar
hech qanday m a’lum cheklanishga ega emas,
deyarli hech qachon ular qanday masofadaligini,
ulardan qaysinisi yaqin, qaysinisi uzoqroqda
ekanini aytish mumkin emas.
Har qanday kompozitsiyada asosiy va ikkinchi
darajali ranglarni farqlay bilish zarur. Asosiy ranglar
kompozitsiya asosini tashkil qiladi, uning
xarakterini belgilaydi: ular birinchi navbatda
ahamiyatni o'zlariga jalb qiladilar, ko‘p hollarda
(doim ham emas) nisbatan k a tta maydonni
egallaydilar. Ikkinchi darajali ranglar yordamchi
funksiyalarni bajaradilar: ularni bartaraf qilish
kompozitsiyani soddalashtiradi, sxematik
ko'rinishga olib keladi, lekin uning xarakterini
o'zgartira olmaydi.
BILAN HAL ETISH
ya’ni uning fakturaviylik darajasi, salohiyati,
ravshanligi va ajralib ko'rinishi haqida so‘z
yuritamiz.
■uslubiy xususiyatlari
D. Sirtqi rang ko'rish chizig'iga har qanday
qiyalikda joylashgan b o iish i mumkin, u o ‘zi
joylashgan yuzaning har qanday qiyshiqligini aniq
ko'rsatib beradi. Fakturasiz rang agar ko'rish
maydonining katta bo'lmagan qismini egallagan
bo'lsa, doimo tekis xarakterga ega bo'ladi va doimo
frontal (ko‘rish chizig'iga perpendikulyar)
tekislikda joylashadi.
E. Sirtqi ranglar bir tekislikda to'plangan
bo'ladi. Ular sira «o'tkazuvchan» emas. Fakturasiz
ranglar ko'proq g'ovaklik, yengil tuzilishga ega.
H ar qanday fakturali rang, agar unga
kartondagi (biror masofaga uzoqlashtirilgan)
kichik tirqish (m asalan, 2x2 sm li) orqali
qaralganda, fakturasiz rangga aylanadi.
Fakturaviylik darajasi birinchi navbatda rang
tusiga bog'liq. Iliq ranglar: qizil, to'q sariq, sariq -
ko'proq fakturali, demak, sovuq ranglar - yashil,
moviy va ko'kka nisbatan chindan ham sirtqi
ranglarga yaqin. Keyin fakturaviylik darajasi rang
to'yinganligiga bog'liq: rang qanchalik ko'p
to'yingan bo'lsa, shunchalik uning fakturasini ko'rish
qiyin, shuning uchun kuchli to'yingan ranglar kam
to'yinganga nisbatan kamroq fakturaviy.
Shunday vaziyatni inobatga olish kerakki, kam
fakturali ranglar sovuq, to'yingan yetarli darajada
xomashyo xislatini niqoblaydi. Beton yuza va
fanerani, agar ular shunday ranglar bilan bo'yalgan
b o 'lsa, fakturaviyroq ranglarga, y a’ni kam
to'yingan va iliq ranglarga bo'yalgandagiga
44
n isb atan b ir-b irid an farqlash qiyin. X om ashyo
m aq b u l v aziy a tg a q a ra b u yoki b u xil ran g n i
xislatini ochiq k o ‘rsatish yoki berkitish, y a ’ni
tanlash m aqsadga muvofiq b o ia d i.
«Og‘ir» va «vengil» ranglar. Ranglarning «ko‘zga tashlanuvchanligi»
H ar bir rang o d atd a rangning «og'irligi» yoki
Do'stlaringiz bilan baham: |
