Kompozitsiya

Dizaynning qo 'shimcha kombinator  vazifalari:
1. 
Ko‘p  maqsadli shakl  tipidagi  vazifa. 
Uning 
m a ’nosi  bir  qancha  tu rli  funksional  vazifali 
predmetlar  shaklini  hosil  qilishdan  iborat.
2.0 ‘rab joylanadigan shakl va tekis taxlanadigan 
shakl tipidagi  vazifalar. 
Birinchi  vazifa  mohiyati 
shunday  o'zgaruvchi  shaklli  predm etlar  hosil
qilishdan  iboratki,  u  o'zining  «ishlamaydigan» 
holatida  u  yoki  bu  ko'rinishdagi  iloji  boricha 
ixcham  
paketni  k o 'rsa tib   beradi.  Ikkinchi 
vazifaning  mohiyati  shunday  shaklli  (odatda,  bir 
xil  yoki  o'zaro   toidiruvchi)  buyumlar  guruhini 
yaratishdan  iboratki,  ularni  bir-birining  ustiga 
qo'yib,  bu  predmetlarni  zieh  ixcham  yaxlitlikda 
tekis  taxlash  (joylash)  imkonini  beradi.
3. 
Shakl qo'shimcha  parametrlarining minimal 
nomenklaturasi  haqidagi vazifa. 
U ning  mohiyati 
shundan iboratki,  turli shakl uchun tipoelementlar 
turlarining mumkin boigan eng kam miqdori shakl 
hosil  qilishning  rang,  faktura  kabi  qo'shimcha 
parametrlari  bo'yicha  aniqlanadi.
2.3.  BIR  0 ‘LCHAMLI VA  IKKI  0 ‘LCHAMLI  FAZODA  KOMBINATOR 
SHAKL  HOSIL  QILISH
Bir oichamli kombinator shakl hosil 
qilish.  Eng 
kam  sonli  sinfni  tashkil  qiluvchi  bir  o ‘lchamli 
k o m b in ato r  oby ek tlarg a  alo h id a  m urakkab 
shakllar  yoki  zanjir  tipidagi  shakllar  guruhlari 
kirad i.  U larning  k o 'p   m a rta   tak ro rla n u v ch i 
qismlarini  tartibga  solish  faqat  bitta  o ‘q  bo‘ylab 
guruhlanadi va har qanday o‘lchamli va funksional- 
ko n stru k tiv   k o ‘rinishli  b o 'lish i  m um kin.  Bir 
0
‘lcham li  fazodagi  k o m b in ato rik a  nam unasi 
sifatida  hajmiy  elem entlardan  birxillashtirilgan 
savdo avtomatlari turli qatorlari va tartibi bo‘yicha 
turheha boigan elektr oichagich qurilmah shkaflar 
b lo k lari  to ‘plam i,  tu rlich a  jo y lan g an   blok- 
seksiyalarning  bitta  to ‘plam idan  ib o rat  shakli 
b o ‘yicha  turlicha  b o ig a n   uy  «lentalar»,  turli 
a v to m a tik   stan o k   lin iy alar,  osm a  agregatli 
o‘ziyurar shassi bazasidagi yo‘1 va qishloq xo‘jalik 
mashinalari  kompleksi,  baza,  sig‘imi  va  vazifasi 
bo'yicha  turli  k o ‘rinishdagi  ixtisoslashtirilgan 
bloklar  to'plam idan  iborat  shahar  avtobuslarini 
ko'rsatish mumkin.  Ularga ilgari  ta’riflangan turh 
uzunchoq  shakl-strukturalar,  shu jum ladan,  friz 
tipidagi kompozitsiyalar (aslida frizlar, turli to'siq- 
panjaralar,  ballyustradalar  va  sh.k.)  va  zanjir, 
marjon,  qirqoyoq  gavdasi  kabi  shakllar kiradi.
Bunday  turdagi  shakllar  dekorativ  va  amaliy 
san’atda, binolaming qoplama elementlarida  keng 
tarqalgan.  Bular  aslida  turh  xil  to ‘siqlar,  sanoat 
g rafik asi 
va 
qad o q lash d ag i 
tasm asim on 
ornamentlar, bagetlar, hoshiyalaming ba’zi turlari. 
Ba’zi  hollarda  hoshiyalaming struktura-simmetrik
sxemalari  bo'yicha,  shuningdek,  ishchi joylarining 
konveyer liniyasi transporteri bo‘ylab, xonalarning 
koridorga  nisbatan,  binolaming  ko'cha  bo'ylab 
joylashtirilishi  planlashtiriladi.
Ikki  oichamli  kombinator shakl hosil qilishning 
umumiy  belgilari,  nuqtali  m atritsa  bo'yicha  to 'r 
tipidagi vazifasi. Ikki o'lchamli -  yassi va egri chiziqli 
k o m b in ato r  sh ak llar  predm et  kom b in ato r 
obyekdarining  tarkibi  bo'yicha  ikki  k o'p  sonli  va 
xilma-xil  fazoviy  sinflaridan  birini  tashkil  qiladi. 
Ularga murakkab shakllar -  yuzalar kiradi. Odatda, 
u lar  to 'r ,  m ozaika,  parket,  ornam ent,  parket- 
om am ent  qatlam   tipidagi  k o 'p   simmetriyalidir. 
Ularning k o'p m arta takrorlanuvchi  qismlari  ikki 
ustunlik  qiluvchi  o'lchov-ko'chm a  simmetriya 
o'qlari  bo'yicha  bir me’yorda  tartibh  guruhlanadi 
va  har  qanday  o'lcham da  bo'lishi  mumkin.  Ikki 
oicham li kombinator obyektlarga burilish vertikal 
o'qi  atrofida  simmetrik  guruhlangan,  bir  turdagi 
takrorlanuvchi tekis qismlardan tashkil topgan ikki 
oicham li  rozetka  tipidagi  shakl-strukturalar  ham 
kiradi  (hamma  qorchalar,  ranglarning  ko'pgina 
g u lto jilari,  dengiz  yulduzi  tan asi,  n aq sh lar 
ishlangan  lag an ch alar,  gan ch k o r  m e’m oriy- 
dekorativ rozetkalar, mexanik  soatlar).
Ikki o'lchandi fazodagi kombinator shakl hosil 
qilish tayanch nuqtalarining ba’zi tartibli sistemasi 
(o 'z ig a   xos  n u q tali  m a tritsa )  va  uzunchoq 
tipoelementlar asosida hosil qilish mumkin bo'ladi.
Asosiy  m untazam  to'rsim on  shakllar  to 'g 'ri, 
yarim to'g'ri va boshqa muntazam mozaikalaming
31

---