Klinik dietologiya va nutrisiologiya

 
Revmatik istma kasalligi va dietoterapiyasi 
 
Revmatizm  yoki  revmatik  isitma  umumiy  infektsion-allergik  kasallik  bo‘lib,  
birinchi  navbatda  yurak-qon  tomir  tizimining  biriktiruvchi  to‘qimalarida 
yallig‘lanish  jarayonlari  kuzatiladi,  ko‘pincha  jarayon  bo‘g‘imlar,  seroz  pardalar, 
ichki  a’zolar,  markaziy  nerv  tizimini  ham  qamrab  oladi.  Revmatizmning 
qo‘zg‘atuvchisi  β  gemolitik  streptokokk  hisoblanadi.  Streptokokkli  infektsiya 
ta’siriga  uchragan  bemorlarning  ko‘pchiligida  turg‘un  immunitet  hosil  bo‘lishi 
aniqlangan.  Streptokokk  tomonidan  chaqirilgan  infektsion  kasallikni  boshdan 
kechirgan  bemorlarning  ayrimlaridagina,  himoya  mexanizmlarining  kuchsizligi 
tufayli bunday immunitet hosil bo‘lmaydi. Agar shunday holatda organizmga yana 
infektsiya  tushsa,  kasallikni  yuzaga  chiqaruvchi  autoimmun  va  allergik  jarayon 
yuzaga keladi.  
Kasallik  boshdan  kechirilgan  streptokokkli  infektsiyadan  1-2  hafta  o‘tgach 
rivojlanadi.  Bemorlarda  tana  harorati  ko‘tarilib,  holsizlik  paydo  bo‘ladi.  1-3 
haftadan so‘ng yurak sohasida og‘irlik va og‘riq, hansirash, yurak ishidagi uzilishlar 
yuzaga  keladi.  Bo‘g‘imlarda  kuchayuvchi  og‘riq  kuzatiladi,  asosan  katta 
bo‘g‘imlarda (boldir-tovon, tizza, elka, tirsak, bilak, tovon) va shish paydo bo‘ladi. 
Jarayon  boshqa  a’zolarga,  birinchi  navbatda  yurak-qon  tomir  tizimi  qo‘shuvchi 
to‘qimalariga  tarqala  boshlaydi.  Shuningdek,  teri,  seroz  pardalar,  o‘pkalar,  jigar, 
buyraklar,  nerv  tizimi  zararlanishi  mumkin.  Ko‘zdan  kechirganda,  bemorning  teri 
qoplami rangpar bo‘ladi. Ayrim bemorlarda yuz, bo‘yin, ko‘krak, qorin terisida och-
pushti  xalqalar  ko‘rinishidagi  og‘riqsiz,  teridan  bo‘rtib  chiqmaydigan  toshmalar 
paydo  bo‘ladi.  Oyoqlarda  ko‘pincha  to‘q-qizil  rangli  teri  zichlashuvlari  paydo 
bo‘ladi. Bo‘g‘imlarning yozish yuzalarida, ensa sohasida teri osti revmatik tugunlari 
paydo bo‘ladi. Ko‘pincha bo‘g‘imlar ustidagi teri biroz shishgan, qizargan va tegib 
ko‘rganda issiq bo‘ladi. Shikastlangan bo‘g‘imlarning harakati cheklangan bo‘ladi. 
Revmatizmda o‘pkalarning zararlanishi kam uchrab, bunda revmatoid pnevmoniya 

---

161 
 
rivojlanishi  mumkin.  Revmatizm  bilan  og‘rigan  ko‘pchilik  bemorlarda  u  yoki  bu 
darajada  yurak  mushagi  zararlanadi.  Bemorlar  hansirash,  yurak  sohasidagi  og‘riq, 
yurak tez va notekis urishidan shikoyat qiladilar, og‘ir holatlarda qon aylanishining 
etishmovchiligi  rivojlanadi.  Hazm  qilish  tizimi  a’zolari  revmatizmda  kamroq 
zararlanadi.  Ba’zan  qorin  sohasida  o‘tkir  og‘riqlar  paydo  bo‘ladi,  ular  asosan 
bolalarda kuzatiladi, ba’zan jigar zararlanadi.  
Faol  revmatik  jarayonning davomiyligi  o‘rtacha  3–6  oy,  lekin  bundan  ancha 
uzoq davom etishi ham mumkin. 
Revmatik jarayon faolligining uchta darajasi farqlanadi: 
- o‘tkir, uzluksiz retsidivlovchi; 
- o‘tkir osti; 
- sust kechuvchi. 
Revmatizm uchun infektsiyalar, ayniqsa surunkali tonzillit sovqotish, jismoniy 
zo‘riqish ta’sirida yuzaga keluvchi doimiy retsidivlar xosdir. 
Revmatik istmada dietaterapiya tamoyillari. 
Ratsiondan olib tashlash kerak bo‘lgan mahsulotlar: 
- qon–tomir  va  markaziy  nerv  tizimini  qo‘zg‘atuvchi  mahsulotlar  (alkogol, 
kofe, achchiq choy) va boshqalar; 
- xolesteringa boy mahsulotlar (buyrak, jigar, tuxum sarig‘i va boshqalar); 
- meteorizmni keltirib chiqaradigan mahsulotlar (sut, dukkaklilar, turp, piyoz, 
sarimsoq piyoz). 
Kundalik  ratsionning  quvvati  2300–2600  kkal  ni  tashkil  qiladi.  O‘simlik 
oqsillari 40 gr, hayvon oqsillari 50 gr ni tashkil qiladi. Yog‘lar – 70 g, uglevodlar – 
350–400 gr, bunda shakar miqdori 75-80 gr dan ko‘p emas. Bemorda ortiqcha vazn 
bo‘lsa, shakar va boshqa shirinliklarni cheklash shart. 

---

162