Klinik dietologiya va nutrisiologiya

Foydalanilgan adabiyotlar 
1. 
“O‘zbekiston  Respublikasining  “Oziq-ovqat  mahsulotlari  sifati  va 
xavfsizligi” to‘g‘risidagi qonun. № 783. 1997 y.  
2. 
«Oziq –ovqat mahsulotlari sifati va havfsizligi» to‘g‘risida O‘zbekiston 
Respublikasi qonuni No 483 ,1997 y. 
3. 
A.M.  Shodmonov,  R.  Xisamutdinov.  «Ichki  kasalliklarda  shifobaxsh 
ovqatlanish». Toshkent, 1995 y. 175 b. 
4. 
A.Yu.Baranovskiy  (pod.redak.)  «Dietologiya»,  4-SPb:  Piter,  2012-
1024s. 
5. 
Abramova  T.V.,  Gmoshinskaya  M.V.,  Shilina  N.M.,  Beketova  N.A., 
Pereverzeva  O.G.,  Aleshina  I.V.i  soavt.  //Issledovanie  effektivnosti  primeneniya 
fruktovix  sokov,  obogaщennix  jelezom  i  kompleksom  vitaminov  v  pitanii 
beremennix jenщin // Voprosi detskoy dietologii.2007; 5.(2): 18–20 
6. 
Arshakuni  V.  L.  //Ot  sistemi  XASSP–k  sisteme  menedjmenta 
bezopasnosti  piщevoy  produktsii  po  ISO22000  /  V.  L.  Arshakuni//  Standarti  i 
kachestvo. –2008. –No2. –s. 88-89. 
7. 
B.A. Abdulxalimov va mualliflar. Abu Ali Ibn Sino «Tib qonunlari». 
Toshkent: Muharrir, 2013 y. 692 b. 
8. 
B.L.  Smolyanskiy,  J.I.  Abramova.  «Spravochnik  po  lechebnomu 
pitaniyu dlya dietmedsestr i povarov». M: Meditsina. 1984 y. 304 str. 
9. 
Baxritdinov Sh.S, Xudoyberganov A.S. // Nutritsiologiya, 2000, 260 b. 
Ibn Sino 
10. 
Burnevich S.Z., Gelfand B.R., Orlov B.B.  va boshqalar. Destruktivniy 
pankreatit:  sovremennoe  sostoyanie  problemi  //  Vesti.  xirurg.  im.  I.I.Grekova.  -
2000. .-T. 159. -№2. –S. 116-123. 
11. 
V.A.  Nasonova,  M.G.  Astapenka.  Klinicheskaya  revmatologiya. 
Rukovodstvo dlya vrachey/A.M. N SSSR. -M: Meditsina, 1989. – 592s. 
12. 
V.T.  Ivashkin  (pod.redak)  bolezni  pecheni  i  jelchevivodyaщix  putey. 
Rukovodstvo dlya vrachey. – 2-e izd.-M:000 «M-Vestnik», 2005. -536s. 
13. 
V.T. Ivashkin, F.I. Komarov, S.I. Rapoport. – M: 000 «Izdat. Dom M-
dom. Vestnik,» 2001. – 458s. 
14. 
V.T. Ivashkin, F.I. Komarova, S.I. Rapoport «Kratkoe rukovodstvo po 
gastroentrologii». M: Vesti 2001y. 458 s. 
15. 
G.  Abdullaev,  I.Madraximov.  Abu  Ali  Ibn  Sino  va  uning  «Tibbiy 
dostoni» risolasi. «Buyuk  meros va zamonaviy tsivilizatsiya» II Xalqaro Ibn Sino 
o‘qishlari. Ilmiy – amaliy anjuman ilmiy to‘plami. Toshkent – Buxoro 2001 y. 54 – 
55 b. 
16. 
Gadaev  A.G.,  G‘ulomova  Sh.S.Qon  bosimi  ko‘tarilganda  nima  qilish 
kerak? //Toshkent: Turon zamin ziyo 2014 y. 43 s.  

---

340 
 
17. 
Gadaev A.G., Sadiqova N.G.Semizlik va uning oldini olish//Toshkent: 
Turon zamin ziyo 2014 y. 35 s. 
18. 
Grudnoe 
vskarmlivanie.Uchebnoe 
posobie 
dlya 
meditsinskix 
rabotnikov pervichnogo zvena zdravooxraneniya.// Tashkent,2003,105s. 
19. 
Dvoretskiy  L.E.,  Tkachenko  I.M.  Obosnovanie  ranney  enteralnoy 
nutritivnoy podderjki u bolnix s gemorragicheskim pankreonekrozom // Tez. dokl. 
nauch. sessii PGMA. Perm, 1999. –S. 151. 
20. 
Djaminaeva  K.B.  //Patogeneticheskie  mexanizmi  razvitiya  anemii 
beremennix.  //Akusherstvo,  ginekologiya  i  perinatologiya.  2000;4:  24–28 
gosudarstvennoe meditsinekoe izdatelstvo. 1987 g.207 s. 
21. 
Z.  Zavistovska.  Dieteticheskoe  pitaniya  pri  razlichnix  boleznyax. 
Polskoe gosudarstvennoe meditsinskoe izdatelstvo. 1987 g.207 s. 
22. 
Zakon RUZ «Okachestve i bezopasnosti produktov pitanie», Tashkent, 
1997 .g. 
23. 
Zokirxodjaev  Sh.Ya.,  Azizov.S.Z.,  Muxamedjanov  N.Z.  “Zdorovoe  i 
lechebnoe pitaniya klyuch k aktivnomu dolgoletiyu”,  
24. 
I.M. Skurixin, V.A. Shabernikov, kak pravilno pitatsya. -2-e izd., 1986, 
-256s. 
25. 
I.M.  Skurixin,  M.N.  Volgareva  (pod.redak)  –  Ximicheskiy  sostav 
piщevix produktov. – 2-e izd., 1987. -360s. 
26. 
I.N.  Denisova,  Yu.L.  Shevchenko,  F.G.  Nazirova  (pod.  redak.). 
Klinicheskii rekomendatsii i farmakologicheskiy spravochnik. – M: Geotar – Media, 
2005,- 1184s. 
27. 
Ibragimov Sh.B., Baxromov S.S. «Buyuk tabib» J. Ibn Sino 2000g.№1 
18-23b. 
28. 
Karimov  Sh.I,  “Sog‘lom  ovqatlanish-salomatlik 
mezoni”-T; 
“O’zbekiston” NMIU, 2015. 328 b. 
29. 
Karimov Sh.I. «Qovok sog‘liq garovi» «shark. 2009 y. «O‘zbekiston» 
NMIU, 2015. 328 b. 
30. 
Kasabulatov N.M. //Jelezodefitsitnaya anemiya beremennix// Russkiy 
meditsinskiy jurnal.2003; 11(1): 18–21 
31. 
KodirovaL.«O‘smirlarda  sog‘lom  turmushtarzi»  hakida.  Toshkent: 
2014y. 786. 
32. 
Komarov  F.I.,  Rapoport  S.I.  Rukovodstvo  po  gastroenterologii.  -  M 
Meditsina 2010-s 749-767. 
33. 
Korolev A.A. // Gigiena pitaniya. M.2006 g. S.28-35. 
34. 
Kostyuchenko  A.L.    Kostin  E.D.    Kurigin  A.A.  Enteral’noe 
iskustvennoe pitanie v intensivnoy meditsine. Sankt-Peterburg, 1996, Kuk D 

---

341 
 
35. 
«S’est  tikvu,  chtobi  poxudet»  Narodnaya  meditsina  Nomer  gazeti: 
noyabr  2005  avtor:  internet66.Aulin  K.P.  Mintrals:  Calcium//  Nutrition  in  Sport/ 
Maughman R.M.(Ed).-Blackwell Science Ltd., 2000.-P.318-325. 
36. 
Ko‘krak suti bilan boqish. O‘quv qo‘llanma.// JSST va YuNISEF.-T.: 
2003., 89bet 
37. 
Kurbonov Sh. / Ovqatlanish  madaniyati – Toshkent  2005. 10-15 b. 
38. 
Qurbonov Sh. // Ovqatlanish madaniyati –Toshkent, 2005. –10-15 b. 
39. 
L.  Kodirova.  «O‘smirlarda sog‘lom turmush tarzi»  haqida. Toshkent: 
2014 y. 78b. 
40. 
L.K.  Zokirova.  «Ovqatlanish  haqida  Abu  Ali  Ibn  Sino  ta’limoti»  VII 
Xalkaro Ibn Sino o‘qiщlari ilmiy anjumani to‘plami. Buxoro, 2013 y. 36 – 37 bet. 
41. 
Ladodo  A.S., Drujinina  L.V. // Produkti  i  blyuda  v detskom  pitanii.  -
M.:1991 
42. 
M.  Vudli,  A.Uelan,  terapevticheskiy  spravochnik  Vashingtonskogo 
universiteta. M: Praktika,1995 – 832s. 
43. 
M.  Iskandarova.  «Buyuk  allomalar  izdoshlari».    Toshkent:  Yangi  asr 
avlodi. 2009 y. 265 b. 
44. 
M.L.  Saipova  Semizlik  va  tananing  ortiqcha  vazni:  zamonaviy 
tashhislash  va  davolash  usullari.  Toshkent.-  2018.  “Yosh  kuch  press  matbuoti”  – 
125bet. 
45. 
Majidov N.M., Toroshin V.D. //Profilakticheskaya nevrologiya 1993 g. 
46. 
Meyes T. //Effektivnoe vnedrenie XASSP: Uchimsya na opite drugix: 
uchebnik/ T. Meyes, S. Mortimor; per. s angl. V. Shirokova. –SPb: Professiya, 2005. 
–288 s.  
47. 
Miroslava  Zakotey.  //Rinok  biologicheski  aktivnix  dobavok  —
problemi  reshaem  soobщa//Nauchnaya  konferentsiya«Mesto  i  rol  biologicheski 
aktivnix dobavok na farmatsevticheskom rinke»., Donetsk, 2001, 7 str 
48. 
Onalarga  bolalarni  ovqatlantirish  bo‘yicha  tavsiyalar.  //JSST.O‘quv 
qo‘llanma. -T.,2009.,37 bet 
49. 
Otaboev Sh.T., Shayxova G.I., Salomova F.I., AtaxonovaD.O. // XX1 
asrda  ekologiya,  barqaror  rivojlanish,  ratsional  ovqatlanish  va  salomatlik 
muammolari.//O‘quv qo‘llanma. Alma-ata,2014.B.165-175. 
50. 
Otajonov  I.O.  //Hozirgi  taraqqiyot  davrida  talabalar  ovqatlanishini 
gigienik asoslash: Avtoref. dis. kand. med. nauk. –T., 2011. –25s. 
51. 
Pitanie  vo  vremya  beremennosti:  po  nedelyam  i  trimestram30  maya 
2014  
52. 
Popova  T.S.,  Tamazashvili  T.Sh.,  Shestopalov  A.E.  Parenteralnoe  i 
enteralnoe pitanie v xirurgii. Moskva, 1996. 

---

342 
 
53. 
Ratsion,  pitanie  i  preduprejdenie  xronicheskix  zabolevaniy  //Seriya 
texn. Dokladov VOZ. – Jeneva: VOZ, No 880, 1993. 
54. 
S.I. Pimanov «Ezofagit, gastrit i yazvennaya bolezn».  M. – med. kniga 
2000 g. 378 s. 
55. 
Sanitarnie 
normi 
bezopasnosti 
i 
piщevoy 
tsennosti, 
prodovol’stvennogo sir’ya i produktov pitaniya. SanPin № 0138-03. 
56. 
SanPiN  RUz  «Mediko-biologicheskie  trebovaniya  k  kachestvu  s/x 
piщevogo sirya i produktov pitaniya», Tashkent, 1993 g.; 
57. 
Srednesutochnie 
rekomenduemie 
normi 
potrebleniya  piщevix 
produktov  dlya  rascheta  minimalnogo  potrebitelskogo  byudjeta  naseleniya 
Uzbekistana. //San PinRUz 2001 
58. 
Trebovaniya  k  opredeleniyu  bezopasnosti  piщevoy  produktsii, 
soderjaщey geneticheski modifitsirovannie istochniki (GMI). SanPiN No 0185-05 
59. 
U.J.  Atajonov,  M.U.Matkarimov,  Sh.B.Duschanov.  «Sog‘lom 
ovqatlanishning  xazm  tizimi  va  buyrak  kasalliklaridagi  ahamiyati».  Xorazm 
Ma’mun akademiyasi. 2013 y. №1, 14- 15 b. 
60. 
O‘zbekiston Respublikasi aholisi turli guruhlarining oziq  moddalar va 
energiyaga bo‘lgan fiziologik talab va me’yorlari. QMQ No 0250-08. Rasmiy nashr. 
Toshkent. 2008y. 38 b. 
61. 
O‘zbekiston  Respublikasining  “Oziq  –ovqat  mahsulotlari  sifati  va 
havfsizligi” to‘g‘risidagi Qonun No 483, 1997 y. 
62. 
O‘zbekiston Respublikasining Davlat sanitariya nazorati” to‘g‘risidagi 
Qonun, No657, 1992 y. 
63. 
Xudayberganov  A.S. Dietologiya asoslari.Yangi  nashr.Toshkent 2020 
880 b. 
64. 
Sh. Raximov,  F.K. G‘afurova  Ataxodjaeva.  – Toshkent «O‘zbekiston 
milliy ensiklopediyasi» davlat ilmiy nashriyoti. 2014. – 680bet. 
65. 
Sh.B. Irgashev, S.M. Baxromov, P.M. Majidov. «Buyuk tabib».  J: Ibn 
Sino. 2000 y. № 1, 18 – 23 b. 
66. 
Sh.Ya.  Zokirxodjaev,  G.I.  Shayxova,  K.A.  Tulyaganova.  «Oilada 
sog‘lom turmush tarzi». Toshkent: 2012 y. 78b. 
67. 
Sh.Ya.  Zorkirxodjaev,  Sh.S.Baxriddinov.  Keksalarda  sog‘lom  va 
parhez ovqatlanish asoslari. – uslubiy qo‘llanma, T.-2018, 16 bet. 
68. 
Shayxova G.I. // Ovqatlanish gigienasi. -T; 2011-416 b. 
69. 
Shayxova G.I., Raximov B.B. // Gigienicheskoe obosnovanie ratsionov 
pitaniya pri ojirenii. //Metodicheskie rekomendatsii. T. 2010 g. 7-9 s. 
70. 
Alaedini A, Green PH. Narrative review: celiac disease: understanding 
a complex autoimmune disorder. Ann Intern Med. 2005;142:289-298 

---

343 
 
71. 
American Dietetic Association Standards of Practice and Standards of 
Professional Performance for registered dietitians (generalists, specialty, advanced) 
in: sports dietetics. J Am Diet Assoc. 2009;109(3):544-552. E30. 
72. 
BarberMD.,  RossJA,  FearonKC.  Disorbered  metabolic  response  with 
cancer and its management. World J Surg.2000 Jun; 24 (6):681-9. 
73. 
Barr  S.I.  Intraduction  to  dietary  reference  intake//  Appl.  Physiol. 
Nutr.Metab. -2006.-32. P.61-65. 
74. 
Barr 
S.I. 
Introduction 
to 
dietary 
reference 
intake// 
Appl.Physiol.Nutr.Metab. -2006. -32. P.61-65. 
75. 
Beatty  SJ,  Mehta  BH,  Rodis  JL.  Decreased  warfarin  effect  after 
initiation  of  high-protein,  low-carbohydrate  diets.  Ann  Pharmacother.  2005;  39: 
744-777. 
76. 
Bilsboroug S & Mann N.// A review of issues of dietary protein intake 
in  humans//International  Journal  of  Sport  Nutrition  and  Exercise  Metobolism.  -
2006.-16.-P. 129-152. 
77. 
Bilsborough S.&Mann N. //A review of issues of dietary protein intake 
in  humans//  International  Journal  of  Sport  Nutrition  and  Exercise  Metabolism.  -
2006.-16.-P.129-152. 
78. 
Brantley  SL  and  Mills  B.  Overview  of  enteral  nutrition.  In:  Mueller 
CM,  ed.  The  A.S.P.E.N.  Adult  Nutrition  Support  Core  Curriculum  2nd  ed.  Silver 
Spring, Md: American Society of Enteral and Parenteral Nutrition; 2012:170-184. 
79. 
Clark M, Schols JM, Benati G, Jackson P, Engfer M, Langer G, Kerry 
B, Colin D. Pressure ulcers and nutrition: a new European guideline. J Wound Care. 
2004; 13:267-272. 
80. 
Cresci  G,  Lefton  J,  and  Halasa  Esper  D.  Enteral  formulations.  In: 
Mueller CM, ed. The A.S.P.E.N. Nutrition Support Core Curriculum 2nd ed. Silver 
Spring, Md: American Society of Enteral and Parenteral Nutrition; 2012:185-205. 
81. 
Dietary  reference  intakes  for  vitamin  A,  vitamin  K,  arsenic,  boron, 
chromium, copper, iodine, iron, manganese, molybdenum, nickel, silicon, vanadium 
and zink// Inst. of Med.-National Academy Press, Washington, D.C. 2000.-P.506. 
82. 
Dietary  reference  intakes  for  vitamin  A,  vitamin  K,  arsenic,  boron, 
chromium, copper, iodine, iron, manganese, molybdenum, nickel, silicon, vanadium 
and zink// Inst. of Med.-National Academy Press, Washington, D.C. 2000.-P.506. 
83. 
Dietary  reference  intakes  for  vitamin  A,  vitamin  K,  arsenic,  boron, 
chromium, copper, iodine, iron, manganese, molybdenum, nickel, silicon, vanadium 
and zink // Inst. of Med. –National Academy Press, Washington, D.C., 2000. –P.506 
84. 
Festi  D,  Colecchia  A,  Sacco  T,  Bondi  M,  Roda  E,  Marchesini  G. 
Hepatic  steatosis  in  obese  patients:  clinical  aspects  and  prognostic  significance. 
Obes Rev. 2004; 5:27-42. 

---

344 
 
85. 
Gastrointestinal  Disease.  In:  Mueller  CM  (ed).  The  A.S.P.E.N.  Adult 
Nutrition Support Core Curriculum 2nd ed. Silver Spring Md: American Society of 
Enteral and Parenteral Nutrition. 2012 (page 429). 
86. 
Gleeson M. Can nutrition limit exercise –induced immunodepression// 
Nutrition Reviews. 2006.-64(3). -P. 119-131. 
87. 
Godkin  A,  Jewell  D.  The  pathogenesis  of  celiac  disease. 
Gastroenterology. 1998;115: 206-210. 
88. 
He J, Whelton PK, Appel LJ, Charleston J, Klag MJ. Long-term effects 
of  weight  loss  and  dietary  sodium  reduction  on  incidence  of  hypertension. 
Hypertension. 2000; 35:544-549. 
89. 
Janatuinen  EK,  Kemppainen  TA,  Pikkarainen  PH,  Holm  KH,  Kosma 
V-M,  Uusitupa  MIJ,  Maki  M,  Julkunen  RJK.  Lack  of  cellular  and  humoral 
immunological responses to oats in adults with coeliac disease. Gut. 2000; 46:327-
331. 
90. 
Kozelsky T, Meyers G, Sloan J, Shanahan T, Dick S, Moore R, Engeler 
G,  Frank  A,  McKane  T,  Urias  R,  Pilepich  M,  Novotny  P,  Martenson  J.  Phase  III 
double-blind study of glutamine versus placebo for the prevention of acute diarrhea 
in patients receiving pelvic radiation therapy. J Clin Oncol. 2003; 21:1669-1674. 
91. 
Low Microbial Nutrition Therapy. In: Nutrition Care Manual. Academy 
of Nutrition and Dietetics; Updated annually. Available at: nutritioncaremanual.org. 
Accessed February 5, 2013. 
92. 
Mahan  K,  Escott-Stump  S.  Medical  nutrition  therapy  for  neurologic 
disorders. In: Krause's Food & Nutrition Therapy. 12th ed. St. Louis, Mo: Saunders; 
2008:1074-1077 
93. 
Manual  of  Clinical  Nutrition  Management  //  Copyright  2013  P  458 
U.S.A. 
94. 
Marulendra  S,  Kirby  D.  Nutrition  support  in  pancreatitis.  Nutr  Clin 
Pract. 1995;10:45-53 
95. 
McCann  L,  ed.  Pocket  Guide  to  Nutrition  Assessment  of  the  Patient 
with Chronic Kidney Disease. 3rd ed. New York, NY: National Kidney Foundation 
Council on Renal Nutrition; 2002. 
96. 
Nicol SM, Carroll DL, Homeyer CM, Zamagni CM. The identification 
of malnutrition in heart failure patients. Eur J Cardiovasc Nurs. 2002;1:139-147 
97. 
Nordmann AJ, Nordmann A, Briel M, Keller U, Yancy WS Jr, Brehm 
BJ,  Bucher  HC.  Effects  of  low-carbohydrate  vs  low-fat  diets  on  weight  loss  and 
cardiovascular  risk  factors:  a  meta-analysis  of  randomized  controlled  trials.  Arch 
Intern Med. 2006; 166:285-293. 
98. 
Reyna NY, Cano C, Bermudez VJ, Medina MT, Souki AJ, Ambard M, 
Nunez M, Ferrer MA, Inglett GE. Sweeteners and B-glucans improve metabolic and 

---

345 
 
anthropometrics  variables  in  well-controlled  type  2  diabetic  patients.  Am  J  Ther. 
2003; 10:438-443. 
99. 
Sacks FM, Svetkey LP, Vollmer WM, Appel LJ, Bray GA, Harsha D, 
Obarzanek E, Conlin PR, Miller ER 3rd, Simons-Morton DG, Karanja N, Lin PH, 
for the DASH-Sodium Collaborative Research Group. Effects on blood pressure of 
reduced dietary sodium and the Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) 
diet. N Engl J Med. 2001; 344:3-10 
100. 
Sobotka L. Basics in clinical Nutrition. //S. Nutrition -2010.-Vol.14.- P 
788. 
101. 
Stanga Z, Giger U, Marx A, DeLegge MH. Effect of jejunal long-term 
feeding in chronic pancreatitis. J Parenter Enteral Nutr. 2005; 29:12-20. 
102. 
Stern  L,  Iqbal  N,  Seshadri  P,  Chicano  KL,  Daily  DA,  McGrory  J, 
Williams  M,  Gracely  EJ,  Samaha  FF.  The  effects  of  low-carbohydrate  versus 
conventional  weight  loss  diets  in  severely  obese  adults:  one-year  follow-up  of  a 
randomized trial. Ann Intern Med. 2004; 140:778-785. 
103. Trumbo P, Schlicker S, Yates AA, Poos M; Food and Nutrition Board of 
the  Institute  of  Medicine,  The  National  Academies  Dietary  reference  intakes  for 
energy, carbohydrate, fiber, fat, fatty acids, cholesterol, protein and amino acids. J 
Am Diet Assoc. 2003;102:1621-1630