Kitap Kapağı. cdr

Uluslararası Yaylacılık ve Yayla Kültürü Sempozyumu, 26 - 28 Eylül 2019 - Giresun 

International Symposium on Transhumance and Upland Settlement Culture, 26

th

 - 28

th

 of September 2019 – Giresun

 

65 

 

ve yaz aylarında buraya gelirlerdi (Hâfız-i Ebrû, 1349, s. 106). Yazın dağlarında kar eksik 

olmazdı. Burası Timurluların yaz aylarında adeta bir yönetim merkeziydi. Çünkü hükümdar 

Bâdgîs’te oturuyor, önemli kabulleri, atama, azil gibi daha birçok kararı buradan veriyordu. 

Burasını  Mîrzâ  Şâhruh  olmak  üzere  birçok  Timurlu  hükümdarı  yazlık  olarak  kullandılar 

(Devletşâh, 1997, C.III, s. 64; Hândmîr, 1994, s. 309; W. Barthold, 1990, s. 107).  

Ramazan  807/Mart-Nisan  1404-1405’te  Bâdgîs’e  giden  Mîrzâ  Şahruh  Ramazan 

Bayramı’na kadar orada kaldı (İsfizârî, 1338, C.II, s. 267). Aynı yılın Haziran ayında Pir Ali 

Taz üzerine Mâverâünnehr’e giderken bir süre Bâdgîs’te dinlendi (Aka, 1994, s. 75). 808 

Şaban/Şubat 1406’da Halil Sultanla Karşî Suyu’nun kenarında savaşıp yenilen Mîrzâ Uluğ 

Beg  ve  Emîr  Şah  Melik’in  dinlenmeleri  ve  atlarını  semizleştirmeleri  için  Mîrza  Şahruh 

Ramazan  ayının  ortalarına  kadar  yaklaşık  bir  ay  kalmalarını  emretmişti  (Abdürrezzak 

Semerkandî, 2004, C.II/1, s. 146-147; Aka, 1994, s. 69-70; Hâfız-i Ebrû, 1380, C.III, s. 103-

104;Hândmîr, 1362, c.III, s.558; Mîrhând, 1339, C.VI. s. 527). 19 Muharrem 810/26 Haziran 

1407 tarihinde Mîrzâ Şahruh Bâdgîs yaylağından Belh’e gitti (Hâfız-i Ebrû, 1380, C.III, s. 

185). 810/1407  yılında Şahruh  Mâzenderân’a giderken  başta Emîr  Alike  Kükeltaş olmak 

üzere  bir  kısım  emirlerle  askerler  Bâdgîs’teydi.  Mîrzâ  Şahruh  onların  hazırlanmalarını 

emretti (Hâfız-i Ebrû, 1380, C.III, s. 201). 5 Zilkaade 811/22  Mart 1409 tarihinde  Mîrzâ 

Şahruh,  yerine Herât’ta İbrahim Sultan’ı  bırakarak Bâdgîs’e  yaylağa gitti. Şahruh  burada 

Mâverâünnehr’in  fethine  hazırlanırken  Emîr  Hudaydâd  Hüseynî’nin  Halil  Sultan’ı  esir 

aldığını  haber  alarak  21  Zilkaade  811/7  Nisan  1409  yılında  Mâverâünnehr’e  hareket  etti 

(Abdürrezzak Semerkandî, 2004, c. II/1, s.94;Aka, 1997, s. 85; Fasih-i Havafi, 1339, C.III, 

s.  180,  188-189;  Hâfız-i  Ebrû,  1380,  C.III,  s.  278)  811/1409  yılında  Halil  Sultan  üzerine 

harekete  geçeceği  sırada  Şahruh  Bâdgîs  Yaylağı’ndaydı  (Aka,  2000,  s.  55;  Hâfız-i  Ebrû, 

1380, C.III, s. 278; W. Barthold, 1990, s. 94). Mîrzâ Şahruh 15 Zilkade 812/21 Mart 1410 

tarihinde Merv şehrinin imarı için emir verdikten sonra Bâdgîs’e geldi (Aka, 2000, s. 119, 

125;  Hâfız-i  Ebrû,  1380,  C.III,  s.  337).  Mîrzâ  Uluğ  Bey  ile  Emîr  Şah  Melik  arasındaki 

çekişmelerin aslını öğrenmek için Mîrzâ Şahruh tarafından Semerkand’a gönderilen Emîr 

Seyyîd Ali Tarhan durumu Bâdgîs’te yazı geçirmekte olan hükümdara bildirmişti (Mîrhând, 

1339, C.VI, s. 602; W. Barthold, 1994, s. 106). 813 yılı  Zilkaade ayı  sonu/Mart 1411’de 

Mîrzâ Şahruh yaylamak için Bâdgîs’e gitti (Aka, 2000, s. 93). Ancak bu sırada Emîr Şeyh 

Nureddîn’in  Moğollardan  yardım  alarak  tekrar  isyana  giriştiği  haberi  üzerine  yazı 

geçirmeden 20 Safer 814/ 13 Haziran 1411 tarihinde Bâdgîs’ten Herât’a geldi (Aka, 2000, 

s. 94; Hâfız-i Ebrû, 1380, C.III, s. 408). 815/1412-1413 yılında Emirzâde İskender, Emirzâde 

Ömerşeyh b. Emirzâde Pir Muhammed ve Emirzâde Sultan Ali b. Emirzâde Rüstem Bahadır 

Bâdgîs’te  yaylakta  olan  Mîrzâ  Şahruh’un  yanına  geldiler  (Fasih-i  Havafi,  1339,  C.III,  s. 

209).  Cemâziyyelevvel  826/Nisan  1423’te  Mîrzâ  Şahruh  Bâdgîs’te  yaylaktayken 

Hârezm’den gelen Emîr Şah Melik’in nökeri, Barak Oğlan’ın Uluğ Muhammed’e galip gelip 

Özbek Ulusu’nun Barak’a itaat ettiğini ve Barak’ın da kendisini han ilan ettiğini haberini 

getirdi  (Aka,  2000,  s.  127).  Rebiülahir  827/Mart  1423’ta  avlanmak  için  Serahs  ve  Merv 

tarafına giden Mîrzâ Şahruh oradan yaylamak için Bâdgîs’e gelmiş, buradan Mayıs ayında 

Herât’a dönmüştü (Aka, 2000, s. 129; el-Hüseynî, 2011, s. 46 dn 143). 829 yılında Şahruh 

Rey’den Bâdgîs’teki yaylağa geldi (Fasih-i Havafi, 1339, C.III, s. 259). Şahruh Rebiülevve-

Ribiülahir 826/Mart 1423’te Bâdgîs’e yaylağa çıktı (el-Hüseynî, 2011, s. 46 dn 144; Fasih-i 

---

66 

Uluslararası Yaylacılık ve Yayla Kültürü Sempozyumu, 26 - 28 Eylül 2019 - Giresun  

International Symposium on Transhumance and Upland Settlement Culture, 26

th

 - 28

th

 of September 2019 – Giresun 

 

Havafi,  1339,  C.III,  s.  252).  Mîrzâ  Şahruh,  Sebzvâr’ın  Mezinan  kasabasına  kaçan  Mîrzâ 

Alâüddevle ve oğlunun yakalanması için emir verdiğinde kendisi Herât’tan Bâdgîs’e geldi. 

Burada eğlendi. Hoş vakit geçirdi. Buradan da Kiytû Yaylağı’na gitti. Emîrler bir süre sonra 

gelip Alâüddevle ve oğlunun Bistam’a kaçtığını söylediler (İsfizârî, 1338, C.II, s. 228). Aynı 

yıl Mîrzâ Şahruh Mirzâ Baykara’nın katledilmesi emrini de buradan verdi (Fasih-i Havafi, 

1339, C.III, s. 252). 1423 yılında Mîrzâ Şahruh Bâdgîs’teydi. Bu sırada Urus Han’ın torunu 

Mîrzâ  Barak’ın  Özbek  Hanı  Muhammed’in  ordusunu  basarak  onun  ulusunun  büyük  bir 

kısmı  üzerinde  hâkim  olduğu  haberi  gelmişti  (W.  Barthold,  1990,  s.  119).Daha  sonraki 

yıllarda buraya Mîrzâ Baysungur, Mîrzâ Alâüddevle ve Mîrzâ Ebû Sa‘îd de Bâdgîs’e giderek 

yazlık olarak burayı kullanmışlardır (Aka, 1994, s. 94; Hasan-ı Rumlu, 2006, s. 417).  

Sultan  Hüseyin  Mîrzâ’nın  867/1462-1463  yılında  Horâsân’a  geldiği  sırada  Mîrzâ 

Ebû Sâ’id Bâdgîs Yaylağı’ndaydı (Alan, 2015, s. 214; Hasan-ı Rumlu, 2006, s. 416-417). 

Çünkü bu sırada 866/1461-62 de Herât’ta veba salgını çıkmış ve birçok yönetici şehri terk 

etmişti.

1

  Mîrzâ  Hüseyin’in  22  Rebiülevvel  868’den  sonra  /1464  yılında  Bâdgîs’te 

yaylamakta olduğunu öğrenen Ebû Sâ’id onun üzerine kuvvet göndermiş, taraflar Turşiz’de 

savaşmışlarsa da Ebû Sâ’id yenilmişti (Aka, 2000, s. 89;  Alan, 2015, s. 214).  Muhammed 

Şiybani 7 Muharrem 913/19 Mayıs 1507 tarihinde Bâdgîs yakınlarında Timurluları yenerek 

Herât’a girdi (Aka, 2000, s. 104). Mîrzâ Alâüddevle ve oğlu Mîrzâ İbrahim’i yendikten sonra 

yaylak yeri olan Bâdgîs’teki Kiytû Dağları’na gidip burada bir süre dinlendikten sonra 20 

Şaban 863/22 Haziran 1459’da Herât’a geldi (Alan, 2015, s. 169).  

Timurluların  özellikle  de  Mîrzâ  Şahruh’un  ordusunun  bir  kısmını  burada  tuttuğu 

bilinmektedir.  Nitekim  807/1405  yılında  Halil  Sultan  üzerine  Herât’tan  Semerkand’a 

giderken  Bâdgîs  ordusunu  orduya  dâhil  etmek  için  Emîr  Seyfeddîn’in  oğlu  Emîr 

Abdüssamed  ile  oraya  haber  gönderdi  (Hasan-ı  Rumlu,  2006,  s.  25).  Emîr  Abdüssamed 

Bâdgîs’teki orduyla birlikte kısa süre sonra Mîrzâ Şahruh’a katıldı (Hasan-ı Rumlu, 2006, 

s. 27).  

Gerek Moğollar ve gerekse Timurlular döneminde Bâdgîs’e yaylağa çıkma zamanı 

mart  ayında  başlıyordu.  Yaylaktan  inme  zamanı  sonbaharın  ortalarına  kadar  yani 

muhtemelen  ekim  aynının  sonuna  kadar  devam  ediyordu.  Özellikle  Mîrzâ  Şahruh’un 

Bâdgîs’e çıktığı tarihler göz önüne alındığında çoğu zaman mart-nisan aylarından itibaren 

yaylağa  gidildiği  anlaşılır.  Yaylaktan  şehre  iniş  tarihi  olarak  ekim  ayının  sonları  olarak 

tahmin etmemizin sebebi karasal iklimin hüküm sürdüğü Herât Bölgesi’nde yaz ve sonbahar 

aylarında otların kuruyacağının dikkate alınmasıdır. Bâdgîs’in yüksek bir yayla olduğu göz 

önüne alınırsa burada hayvanları otlatmak için sonbaharda hâlâ otların bulunduğu anlaşılır. 

Yine  Herât  Bölgesi’nin  yaz  aylarındaki  sıcaklığı  dikkate  alındığında  havaların 

serinlemesinin de ancak ekim ayında olacağı anlaşılır.  

 

                                                

1

 866/Haziran 1462 de salgın doruk noktasına ulaştı. 868/1463-64 te tekrar başlayan salgın önceki kadar etkili 

olmadı (Alan, 2015, s. 214; İsfizârî, 1338, C.II, s. 265). 

---

Uluslararası Yaylacılık ve Yayla Kültürü Sempozyumu, 26 - 28 Eylül 2019 - Giresun 

International Symposium on Transhumance and Upland Settlement Culture, 26

th

 - 28

th

 of September 2019 – Giresun

 

67