Kitap Kapağı. cdr

A. Amaç ve Kapsam: Yaylacılık ve İşbölümü 

Sosyal  bilimin  önemli  bir  kavramı  olan  işbölümü,  Türkçe  Bilim  Terimleri 

Sözlüğü’nde  “bir  topluluğu  oluşturan  üye,  aile  ya  da  öteki  birimlerin  toplumsal  işleri 

aralarında bölüşmeleri, toplumsal konumlarına ve biyolojik özelliklerine göre belirli işleri 

yapmaları”  şeklinde  tanımlanmaktadır  (TÜBA,  2019).  Bu  tanımlayışta  işaret  edilen 

işbölümünün  “biyolojik”  gerekçeleri,  cinsiyete  dayalı  işbölümü  konusundaki  tartışmaları 

anlamlı  kılmaktadır.  Feminizm  tartışmalarında  cinsiyete  dayalı  işbölümü  ve  bunun  hangi 

düzlemde ele alınacağı önemli bir konudur. Bazı kuramcılar cinsiyete dayalı işbölümünün 

kökeninin toplumsal üretimdeki görev ve faaliyet farklılaşmasında aranmasını savunurken, 

bazıları da işbölümünün kadın - erkek ilişkilerinin bütününden hareketle kavranabileceğini 

ileri sürmektedir (Savra & Demiryontan, s.20) İşbölümü ve cinsiyet tartışmalarında ev içi 

roller  olduğu  kadar  geçimle  ilgili  günlük  işlerin  paylaşımının  da  araştırılması  gerektiği 

açıktır. 

Genel olarak “Karadeniz kadını” ve “Karadeniz bölgesindeki ataerkil yapı” üzerine 

kalıp haline gelmiş yargılar söz konusudur. Karadeniz köylerindeki ve yaylalarındaki kadın 

emeği üzerine yapılan çalışmalarda genel kanaatlerle uyumlu veriler ortaya konmuştur. Bu 

çalışmanın farklılığı, günlük hayatı odağa alması ve hem kadınların hem erkeklerin günlük 

işleri  ne  şekilde  algıladığı  üzerine  yoğunlaşarak  değişen  toplumsal  kabullere  de  ışık 

tutmasıdır.  Günlük  işlerin  cinsiyet  algısı  üzerinden,  farklı  yaş  ve  eğitim  kategorisindeki 

kişilerle  görüşerek  sorgulanması  ve  katılımcı  gözlem  yoluyla  incelenmesinde  kültürel 

hayatın çok önemli bir kesiti olan yayla hayatının tercih edilmesi, “kültür”e odaklanan bir 

çalışma için ayrıca önemlidir. 

Karadeniz  yaylaları,  günlük  hayatta  kadın  emeğinin  en  çok  öne  çıktığı  yerlerin 

başında  gelmektedir.  Kadının  çok  iş  üstlenmesi  hakkında,  geçmişteki  “kıtlık  ve  savaş 

durumları”  gerekçe  olarak  dillendirilmektedir.  Bir  yandan  savaş  kayıpları,  diğer  yandan 

ailedeki  genç  erkeklerin  gurbete  gitmesi  ile  kadınların,  zamanla  birçok  ağır  işin  altından 

kalkabilme  becerisi  geliştirdiği  söylenmektedir.  Erkeklerin  tarımdan  ve  hayvancılıktan 

kopmasının, onlara zanaatkârlık, gurbetçilik ve salt “erkeklik” yolunu açtığı değerlendirmesi 

de  yapılmaktadır  (Bakırezer  &  Demirer,2009).  Ancak  kadınların  geçinmekle  ilgili  bu 

çabalarının  erkeklerin uğraşıyla eşit derecede saygın görünmesi şeklinde bir yansımasının 

olmaması bir sosyal gerçekliğe işaret etmektedir.  Savaş durumlarının ve büyük kıtlıkların 

geride  kalması  işbölümünde  büyük  bir  değişim  getirmemiş,  kadının  köy  ve  yayladaki  iş 

üstlenici pozisyonu neredeyse sabit kalmıştır. Kadına yönelik yargıların köklü bir geçmişe 

sahip olması, sosyal yapıdaki değişimin hızını etkilemektedir. Merkez yerleşime uzaklığın 

erkeklerin  varlığını daha da azalttığı  yayla kültüründe kadının  iş üstleniciliği  her noktada 

görülmektedir.  Bu  sebeple  kadının  yaylacılığın  devamı  açısından  kritik  bir  rolü  olduğu 

ortadadır.  

Yaylada  da  kadınlar  için  üretim  faaliyetleri,  ev  kadını  rollerinin  bir  gereği  olarak 

düşünülmektedir (Tekeli,1990:117). Geleneksel yayla çıkımı yolculuğunda bebeğini, yatak 

yorgan gibi çeşitli ihtiyaç malzemelerini sırtında taşıyarak hayvanları da önüne katıp güden 

kadının bu hali, günlük hayat rollerinin tipik bir yansımasıdır. Kadınların üretim sürecine 

---

208 

Uluslararası Yaylacılık ve Yayla Kültürü Sempozyumu, 26 - 28 Eylül 2019 - Giresun  

International Symposium on Transhumance and Upland Settlement Culture, 26

th

 - 28

th

 of September 2019 – Giresun 

 

dâhil  oldukları  zaman  bile  aileye  karşı  sorumluluklarında  bir  eksilme  olmaması  gerçeği 

(Erder vd., 1982:394) burada da işlemektedir. Yemek, temizlik ve çocuk bakımı gibi işler, 

yaylada asıl işlerin arasında daha az yer tutan yan işlerdir. 

Kültürün  toplumsal  cinsiyet  algısının  işbölümüne  olan  etkisini  yansıtmayı 

hedefleyen bu çalışma, kültürel çalışmalar için olduğu kadar, hem çevreye ve tarıma yönelik, 

hem de aileye ve kadına yönelik sosyal politikalar için de bir anlam taşımaktadır.  Ayrıca 

“kalkınma”yı  merkeze  koyan  değerler  dizisinin  algılanma  biçimi  ve  daha  önemli  olarak 

değerler  eğitimi  alanında  yapılacak  sorgulamalar  konusunda  önemli  veriler  sunmaktadır. 

Geleneğin yeniden değerlendirilmesinde ve özellikle kırsal bölgelerdeki toplumsal değişime 

dair ipuçlarının elde edilmesinde de çalışmamızın bir katkısı olacağı kanaatindeyiz.