Kirisiw Tiykarg’i bo’lim

O’zbekistanda jer resurslarinan paydalaniwdin’

mashqalalari
Ozbekistan Respublikasi jer fondi 44,9 mln ga di iyeleydi. Jer fondi tomendegi tiplerge ajiratiladi:
1. Awil xojaligma molsherlengen jerler;

2. Kop jilliq agashli maydanlar;

3. Jaylawlar jerleri;

4. Egislik , taslandi jerler - 0.18;

5. Togayzarlar;

6. Baw-baqsha, juzimgershilik birlespeler jerleri;

7. Puqaralar jasawshi jerleri;

8. Meliorativ maqsetlerdegi jerler;

9. Basqa jerler.
Awil xojaligmda paydalanilatugm jer fondi ush tipke bolinedi: suwgarilatugm jerler, lalmikar jerler, tabiyiy jaylawlar.

Tabiyiy jaylawlar 46,7%, suwgarilatugm jerler 9,15%, togaylar 7%, basqa paydalanalmaytugin jerler 33,8 % ti quraydi. Suwgarilatugm jerler 4,3 mln ga di quraydi ham awil xojaliq onimlerinin 93% ten artigm beredi.

Ozbekistan Respublikasi jer fondi (min. ga / %)
Ozbekistandagi suwganlatugm jerlerdin 50% ten artigi shorlangan. Asirese Qaraqalpaqstan Respublikasi, Buxara ham Sirdarya walayati topiraqlari kushli shorlangan. Topiraqlarda shirindi mugdari 30-50% ge shekem kemeygen. 2 min gektardan artiq jerler eroziyaga ushiragan. Samal eroziyasi ulken maydandi iyelegen. Suw eroziyasi tiykannan taw aldi, tawli jerlerde quzetiledi ham jaylawlardan naduris paydalaniw, tik janbawirlardi naduns aydaw ham osimlik qaplamimn kemeyiwi natiyjesinde amelge asadi. Bunday jerler Fergana, Surxandarya, Qashqadarya walayatlarmda ken tarqalgan.

Ozbekistanda topiraqlardin mineral togin ham zaharli ximiyaliq zatlar menen pataslaniw darejesi har dayim joqari bolgan. Bunday awhaldin tiykargi sebebi uzaq waqit dawaminda joqari onim aliw ham parazitlerge qarsi giires maqsetlerinde ximiyaliq zatlardin hadden tis artiqsha isletilgenliginen. Aqirgi jillarda paxta maydanlanmn kemeyiwi, almasip egiwdin kenirek korsetip beriliwi, mineral toginler, pesticid ham gerbicidler isletiliwinin normallasiwi ham basqa ilajlar topiraqlar jagdayin

jaqsilaniwina alip kelmekte.

Qalalar ham sanaat processlerinde topiraqlardin awir metallar ham basqa zaharli birikpeler, sonday-aq qorgasin, mis, kadmiy menen kushli pataslaniwi bayqaladi. Asirese Almaliq, Nawayi, Tashkent qalasi ham atirapi topiraqlan kushli pataslangan.

Jer qurammdagi ozgerislerdi oz waqtinda aniqlaw, jerlerge baha beriw, keri hareketlerdin aldm aliw ham aqibetlerin tamamlaw ushm jer fondimn jagdaym baqlap tunw sistemasi jer monitoring otkeriledi.

Ozbekistan jer resurslarma juda bay. Biraq usi kunge shekem olardan imemli paydalaniw jaqsi jolga qoyilmagan. Respublikada 160 mm gektardan artiq jerler texnogen buzilgan. Jer ham jer resurslarman paydalaniwdi tartipke saliw maqsetinde Ozbekistan Respublikasmda 1998-jili “Jer kodeksi” qabil qilingan.