|
Baslawısh klass oqıwshılardı pirls xalıq aralıq bahalaw
izertlewlerge tayarlaw.
PIRLS (Progress ın International Reading Literasy Study - xalıq aralıq oqıw
sawatlı adamlıǵın úyreniw degi rawajlanıw )-bul túrli mámleketlerde baslanǵısh klassta
oqııwshı oqıwshı jaslardıń tekstti oqıw hám tushunush dárejeleri sapasın
bahalab beretuǵın xalıq aralıq bahalaw sisteması bolıp tabıladı. Bul sınaq túri hár 5 yilda bir ret
ótkeriwge mólsherlengen bolıp, 2021-jıl ushın mólsherlengen izertlewlerde
Ózbekstan oqıwshıları da qatnasıwı baslanǵısh tálim oqıtıwshılarına
úlken juwapkershilik júkleydi.Bul zárúrli wazıypanı ámelge asırıw oqıtıwshınan tálimge jańasha
jantasıwdı, aktivlikti talap etedi. Sol orında oqıwshın xalıq aralıq bahalaw dárejesin
belgileytuǵın PIRLSga qanday tayarlaw múmkin degen soraw kópshilikti o'ylantiradi.
PIRLSga sistemalı tayarlawda klasstan tısqarı oqıw, bekkemlew,
tákirarlaw sabaqları hám de to'garaklarning ornı júdá zárúrli. Bunda oqıwshınıń
dúnyaǵa kóz qarasın keńeytiw, ǵárezsiz pikirlewi, obrazlı oylawın rawajlandırıw oǵada
zárúrli esaplanadı. Álbette bul ishda áke- onaning óz ornı bar. Shańaraqta úlkenler kitap
" Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020 ISSN 2181-063 X 218 http://oac. dsmi-qf. u o'qisa, bala da bara-bara olarǵa ergashadi. Jasına múnásip kitaplardı alıp
beriwde oqıtıwshı usınısına ámel qılıw paydalı esaplanadı. Bos waqıtında bala
aldı -qochdi seriallar, multfilmlar emes, balalar ushın islengen logikaqa bay
filmler, haywanot hám ósimlikler dúńyası dúnyası haqqındaǵı kórsetuvlarni gúzetip barıwı da
jaqsı nátiyje beredi.Sporttıń derlik barlıq túrleri, ásirese shaxmat oqıwshınıń dıqqatın
asırıwına, maqset tárepke alǵa umtılıwǵa, ǵárezsiz qarar qabıllaw uqıpı
qáliplesiwine járdem beredi.Sabaq processinde yamasa bala menen baylanıs etetuǵın tánepisle sıyaqlında onıń tuwrı yamasa nadurıs pikirin tıńlab, tuwrı juwmaqtı turmıslıq faktlar arqalı shıǵarıw
oǵada zárúrli. Oqıtıwshınıń oqıwshınan kórkem ádebiyatqa baylanıslı tilde sóylewin talap etiwi
oqıwshınıń óz ústinde jáne de izertlewin talap etedi jáne bul kıtapxanlıq tárepke jol
ashıp beredi.
Klasstan tısqarı oqıw sabaqların shólkemlestiriwde, oqıwshına oqılatuǵın
materiallardı 1 hápte aldın usınıs etse, oqıwshı dem alatuǵın shembi, ekshembi
kúnlerinde biykar qalmaydı. Álbette, bunda ata-ana qadaǵalawı oǵada zárúrli..
I. Dóretpe mazmunı menen tanıwǵan oqıwshı tayarlıqtıń keyingi
basqıshlarında qiynalmaydi.
II. Dóretpe mazmunı tiykarında soraw -juwap ótkeriledi. Dóretpe bólimlerine ajıratılıp, hár
bir bólekke oqıwshılar tárepinen bas bet taptırıladı.
III. Dúzilgen joba tiykarında dóretpe mazmunı sóyletiledi. Sóylew procesin qızıqlı
ótkeriw ushın “Eki qıylı tańlaw” metodınan paydalanıw orınlı. Mısalı, Franz
Qalelerning “G'aroyib tun” gúrrińin úyreniw processinde koridordı, krokodildi, qapı
artında turǵan qızshanı, jurnaldan shıǵıp atırǵan flamingolarni suwretlab turıp gúrrińlew
múmkin.
Iv. Úyrenilip atırǵan shıǵarma daǵı waqıyalar izbe-izligin jáne de bekkemlew
maqsetinde“ Shıǵır” metodınan da paydalanıw orınlı. Bunda dóretpe teksti
kestede aralas halda beriledi. Hár bir bólim nomerlenedi. Mısalı :1, 2, 3, 4, 5. Nomer jaylasqan bólme,
shıǵarma daǵı gáp ro'barosiga “+”belgisi qóyıladı.
Ádebiyattı túsiniw hám bahalaw ushın hár bir oqıwshı tildi túsiniwi hám
kórkem sırtqı kórinislerdi biliwi kerek. Informaciya hám kórkem tekstler ústinde islew
oqıwshılardan tábiy, social, matematikalıq bilimlerdi puqta ózlestiriwdi talap
etedi. Tómende berilgen tapsırmalar ústinde jumıs alıp barıladı.
Kórkem tekst. Permyak Yevginiy
Andreevich “Tanıw ızlar''
Nikitaning babası baǵman. Bos
waqıtlarında ań qılıwdı sevadi. Ol jaqsı ańshı
da edi. Orman sırların jaqsı biladi.
Aqlıǵın da birge alıp júrgende,
ormandagiizlarni kórseterdi kórsetip turıp,
sonday dep takidlardi:-Ásir yasha, ásir úyren
hám bil. Bilim hesh qashan artıqshalıq etpeydi.
Nikita babasın tıńlab, ózinshe oydi:
“Barlıq ǵarrılar balalarǵa aqıl beriwge
usta. Haywan ızların biliw maǵan ne keregi
bar, qashanda men mashinist bolıwchiman.
Elektr poyezdlerin haydayman”. Nikita tek
poyezdler haqqında oydi. Elektrovozlardagi
hár bir bolt, hár bir bólekti názerden keshirardi. Balalar da ol menen poyezdlerdi
tamasha etkeni barıwardi. Bir ret bándirginen awılqa tuwrı joldan orman
arqalı qaytıwǵa tuwrı keldi. Da jaqın, da keyip artıqmash.
Birinshi qar ústinen kewilli yugurib kettiler. Qar ústinde bolsa hár qıylı ızlar. Ízlar
neniki ekenligin balalar biliwmay ústinde juwırıwadı. Bálki túlkin yamasa jabayı
ehkini kórip qalıwarmidi?! Qoyandı kórip qalıwsa da ájep emes. Ízlar ústinde
yugura-yugura aqırı adasıp qalıwdı. Balalar qorqıp ketiwdi. Kimdir hátte jıladı
da.
-Bul seniń gápiń menen boldı, Nikitka…Endi ormannan qanday shıǵıp
alamız?
Óytkeni adam juretuǵın trotuarlar qar menen qoplandi. Nikita tınısh, ózin oqlamadi.
Bálki qandayda bir kisi bul gey birewiz ormanda onı “esitarmi” dep oydi. Birdan Nikita
qar ústinde ızlardı kórip qaldı. Babası kórsetken kóp ızlardan tek sol ızlardı este
saqlap qalǵan edi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
