Kirisiw. O’siw h’a’m rauajlanıwdın’ ulıwma nızamlıqları. Реже: Adam organizminin’ bir pu’tinligi

Nerv sisteması elementlerinin’ tiykarg’ı qa’siyeti h’a’m funktsiyaları
Titirkeniw. Neyron barlıq tiri kletkalar sıyaqlı titirkeniwshilikke iye, yag’nıy titirkendiriwshi dep atalatug’ın sırtqı h’a’m ishki ortalıqtın’ faktorları ta’sirinde tınıshlıq jag’dayınan aktiv jag’dayg’a o’tedi. Neyronnın’ isshen’ligin keltirip shıg’aratug’ın ta’biyg’ıy titirkendiriwshi nerv impulsi esaplanadı. Nerv impulsi basqa neyronnan yaki ishki h’a’m sırtqı ortalıqtan fizikalıq, fiziko-ximiyalıq, ximiyalıq signallardı qabıllaw ushın qa’niygelesken retseptor-kletkalardan keledi.
Qozıwshan’lıq. Nerv kletkasının’ a’h’miyetli qa’siyeti onın’ qozıwshan’lıg’ı, yag’nıy titirkendiriwshinin’ ta’sirine qozıp tez juwap qaytarıwı. Qozıwshan’lıqtın’ o’lshemi titirkeniw tabaldırıg’ı esaplanıp, ol qozıwdı keltirip shıg’aratug’ın titirkendiriwshinin’ minimal ku’shi. Qozıw funktsionallıq, ximiyalıq, fiziko-ximiyalıq qubılıslardın’ kompleksi sıpatında tu’siniledi. Ol kletkanın’ bir jerinen ekinshi jerine bir kletkadan ekinshi kletkag’a almasıw qa’siyetine iye.
Tiri tkanda qozıwdın’ payda bolıwı h’a’m tarqalıwı elektrlik zaryadtın’ o’zgeriwine yag’nıy bioelektrlik qubılısqa baylanıslı. Eger qozıwshan’ kletka titirkendiriwshinin’ a’dewir ku’shli ta’sirine ushırasa onda membranalıq potentsialda birden terbelis payda boladı. (Membrananın’ eki ta’repinde registratsiyalang’an potentsiallar ayırmasında) h’a’m og’an h’a’reket potentsialı delinedi. Ha’reket potentsialının’ payda bolıwının’ sebepshisi membrananın’ ionlıq o’tkeriwshen’liginin’ o’zgeriwi esaplanadı.
Qozıwdın’ o’tiwi (tarqalıwı). Payda bolg’an qozıw nerv talshıg’ı arqalı tarqaladı, yag’nıy talshıqtın’ qozg’an h’a’m tınıshlıq jag’daylarındag’ı uchastka aralıg’ındag’ı jergilikli toktın’ esabınan qozıw basqa kletkag’a yaki sol kletkanın’ basqa uchastkisine o’tedi. Qozıwdın’ o’tiwi, bir kletkada yaki onın’ bir bo’liminde payda bolg’an h’a’reket potentsialının’ titirkendiriwshi xızmetin atqarıp qon’sı uchastkada qozıwdı shaqırıwına baylanıslı.