Kirisiw. O’siw h’a’m rauajlanıwdın’ ulıwma nızamlıqları. Реже: Adam organizminin’ bir pu’tinligi

Nerv sistemasının’ du’zilisi boyınsha ulıwma tu’sinik
Nerv sisteması du’zilisine h’a’m funktsiyasına baylanıslı periferiyalıq h’a’m oraylıq nerv sisteması bolıp bo’linedi. Oraylıq nerv sisteması o’z-ara baylanısqan neyronlardın’ jıyındısı. Ol bas h’a’m arqa miyden ibarat. Bas h’a’m arqa miy kesip ko’rilgende onın’ a’dewir qaramtır h’a’m aq bo’limlerden turatug’ını ma’lim, qaramtır bo’limi miydin’ ku’lren’ zatı dep atalıp ol nerv kletkasının’ denelerinen payda bolg’an bolsa miydiq aq zatın mielin qabıg’ı menen qaplang’an nerv talshıqları payda etedi.
Nerv sistemasının’ periferiyalıq bo’limi-u’stinen tutastırıwshı tkan qabıg’ı menen qaplang’an nervten, nerv talshıqlarının’ da’stesinen payda bolg’an, periferiyalıq nerv sistemasına nerv tu’yinleri, gangliyaları, arqa h’a’m bas miyden bo’lek jaylasqan nerv kletkalarının’ toplamı jatadı.
Eger nervtin’ quramında oraylıq nerv sistemasında payda bolg’an qozıwdı xızmetshi (inerviruemıy) organg’a jetkizip beriwshi nerv talshıg’ı toplang’an bolsa, bunday nervler oraydan qashıwshı yaki efferentlik delinedi.
Seziwshen’ nerv talshıqlarınan quralıp, qozıwdı oraylıq nerv sistemasına qaray tarqatatug’ın nervler ajıratılıp bunday nervlerge orayg’a umtılıwshı yaki afferentlik delinedi. Negizinde ko’pshilik nervler aralas bolıp, onın’ quramında h’a’m orayg’a umtılıwshı h’a’m oraydan qashıwshı nerv talshıqları boladı.
Nerv sistemasının’ oraylıq h’a’m periferiyalıq bolıp bo’liniwi sha’rtli esaplanadı, sebebi nerv sisteması bir tutas tu’rinde xızmet atqaradı.
Neyron nerv sistemasının’ quram birligi. Neyron nerv sistemasının’ strukturalıq h’a’m funktsionallıq birligi bolıp, informatsiyalardı qabıllaw islew beriw, saqlaw, uzatıw h’a’m birlestiriwdi (integratsiya) iske asırıw ushın qa’liplesken. Neyron quramalı du’zilgen, og’ada differentsiatsiyalang’an kletka denesine h’a’m h’a’r qıylı tiptegi o’simtelerine (akson, dendrit) iye. Adam miyi usınday 25 milliardqa shamalas kletkadan turadı. Onın’ 25 milliong’a shamalas kletkası shette (periferiyada) jaylasıp periferiyanı oraylıq nerv sisteması menen baylanıstıradı. Nerv kletkaları bir-biri menen sinapslar arqalı baylanısadı. Sinapslardın’ sanı nerv kletkalarına salıstırg’anda mın’ ma’rte ko’p.