Кирисиў. Жеке раўажланыў биологиясы пәниның раўажланыў

Әйемги ҳәм жаңа эмбриология 
Организмниң туўылыўы оның раўажланыўы бул ҳәмме ўақыт адамды 
түрли-түрли ойға салып келди. Әсиресе илимниң раўажланыўына шекемги 
дәўирде бул туўрысында бир неше аңызлар, мифлер болды. Мыс. Әйемги 
шығыс еллеринде- Қытайда, Индия, Египет ҳәм тағы басқалар. Тек бул әйемги 
Грецияда VI-әсирде буған толиқ философиялық анализ исленди. Мыс. Грек 
илимпазлары Фалес, Гераклит, Эмпедокл, Анаксагор т.б. 
Зародыш туўралы жүдә анық пикирди грек илимпазы философ Гиппократ 
айтқан еди (460-377). Бирақ ол раўажланыў «ишки от» (внутренного огня) 
тәсиринде болады деди. Әне усы отқа шыдам бере алмаған ишки организм 
бɵлеги жанып кетеди, оның орнына бослық пайда болады, ал айрымлары кеўип 
қурғайды, олардан ишки стенкалар пайда болады. Әне усындай жол менен ас-
сиңириў жоллары пайда болады дейди. 
а). Жәнеде ол ҳәм бɵлеклер бирдейине пайда болады ҳәм олар бир-биринен 
бирдей ўақытта бɵлинеды, солай етип олар өсе баслайды дейди. 
Биз усы пикирди ҳәзирги күнимиздеги илим менен анализлесек бул еки 
тәрептен бизге пайдалы. Биз буны жүдә қатаң механикалық пикир деп 
ойлаймыз. Гиппократ пикринде: 1. Органикалық раўажланыў бул әпиўайы 
неорганикалық себеплердиң нәтийжеси болады дейди. Жынысый клеткаларда 
таяр организмниң материаллық структурасы бар. Ол организмди алдын-ала 
анықлайды. Ал екиншиден олар барлығы префармациялы концепцияға жатады. 
2. Бул болса организниң ең дәслепки айырмашылығын мойынлаў ямаса 
зародыштың айрым бɵлеклерин (частларын), ал бул Гиппократ бойынша отқа 
бейимлилик (податливости к огню), ал айрым бɵлеклери отқа кɵнликпеўшилиги 
ол дифференцировкаланыў. Ол зародыштағы дәслепки ɵзгерислер. 3. Өсиў 
өтеди. 

---

5 
Әне жүдә үлкен өзгеристеги пикирлерди биз Аристотельде көремиз (384-
322). Өзиниң барлық пикирлери «Ҳайўанатлардың келип шығыўы» деген 
мийнетинде жазылған. Ол таўық мәйегиниң зародышын тексерген ҳәм 
анализлеген. Анатомия ҳәм физиологияны жақсы билген. Аристотельдиң 
устазы Платон. 
б). Буның Гиппократтан бɵлек пикири барлық органлар бәри бирден пайда 
болмайды, ал әсте ақырынлық пенен, белгили нәўбет пенен ҳәм дәслепки 
структурасыз массадан пайда болады деди. Аристотельдиң бул пикири