Кирисиў. Жеке раўажланыў биологиясы пәниның раўажланыў

sperma
-туқым, 
genesis
-раўажланыў). 
Екинши дәўиринде сперматогония клеткалары өседи ҳәм 4-120 ҳәм 
оннанда көбирек мәртебе үлкейеди, өседи, сөйтип, биринши тәртиптеги 
сперматоцит пайда болады, хромосомалар жақынласып еки еселенеди ямаса 4 
ке көбейеди. 

---

14 
Үшинши писиў дәўиринде сперматоцитлер еки рет мейоз жолы менен 
бөлинеди. Буның биринши бөлиниўи редукцион reducopeducera- кейинге 
қайтыў ямаса киширейиў ямаса мейоз, ал екинши эквацион ямаса қәдимги 
митоз менен бөлиниў болып есапланады. Бул еки бөлиниў ретлесип, ядрода 
үлкен қурамалы өзгерис болады. 
Мейоздан 
ямаса 
редукцион 
бөлиниўден 
кейин 
I-тәртиптеги 
сперматоцитлер II-тәртиптеги еки сперматоцитларға, ал екинши эквацион 
бөлиниўден кейин II-тәртиптеги сперматоциттен тағы еки сперматидалар пайда 
болады. 
Буларда фолликулярлық клеткаларға усаған аўқатландырыўшы - Сертоли 
клеткалары болып оның үстинде жас сперматозоидлар отырады. 
Төртинши формаланыў ямаса қәлиплесиў дәўиринде: 1) сперматидалар 
спермияға ямаса сперматозоидларға айланып ядро суўын жоғалтады ҳәм 
тығызланады. Хроматин тығызланып ҳәм синтетикалық ҳәлленген болады; 2) 
центросома клетканың ақырында ядроға жақын проксималь ҳәм екиншиси 
кейинирек дисталь центриоль көшерлик сабақшаға айланып онда 
митохондриялар ҳәм бир центриольдан турады; 3) дисталь центриольдан 
қамшы өсе баслайды. Сперматозоидтың субмикроскопиялық дүзилиси қамшы 
сыяқлы болып 10 жуп найшалардан турады. Клетка органеллаларының 
жайласыўы өтип, Гольджи аппараты тығызланып қалпақшаға жақын жайласқан 
ядроға жабысып акробласты ямаса акросомды пайда етеди, бул клетканың 
апикаль ақырында туқымланыў ўақтында арнаўлы фермент-гиалуронидазаны 
бөлип шығарады, бул туқымланыў процесине мүмкиншилик береди. Дөңгелек 
қуртлардың, шаян тәризлилердиң сперматозоидларында қамшылар болмайды; 
4) Солай етип қәлиплескен сперматозоид бас, мойын, дене, қуйрық 
бөлимлеринен турады. 
Сперматогенез процеси питгеннен кейин бир сперматогониядан 4 
сперматозоидлар пайда болып, оның 50% бир, ал 50% екинши туқым 
қуўыўшылық өзгешелигине ийе. Булардың ҳәрекети орайлық көшерлик оқ 
сабақшасының қысқарыўы менен болып бир қанша тез ҳәрекети рН 7,6 ҳәм 30-
35
о
С да болады.