Kirish I bob. Milliy uyg`onish davri adabiyotida ayollar obrazi



Download 66,98 Kb.
bet10/13
Sana16.01.2022
Hajmi66,98 Kb.
#371265
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13
Bog'liq
KURS ISHI

Domlasi maqtaydirg`an o`zimning zehnlik bolam-ku, -dedi Mohlar oyim Anvarni ko`rishi bilan va Nodiraga takin berdi.

Xo`b, qizim, xo`b pochchasi boqmasa boqmasin, men o`zim boqaman, o`qitib katta mulla qilaman.

Mohlar oyimning ziyrakligi, uzoqni ko`ra bilishi keying o`rinlarda ham keng tasvirlangan. U o`z nevarasi Ra`noning ham baxtini o`ylaydi. Anvarni ko`rish bilan kelajakda yaxsi inson bo`lib yetishishini, Ra`noga Anvardan yaxshiroq yigitni topilmasligi qayta-qayta takrorlaydi.

Darxaqiqat, Anvar Mohlar oyim aytganday yigit bo`lib yetishadi. Shuningdek Mohlar oyimda ham o`zbek onalariga xos tantilik, arazlash sezilib turadi. U og`lidan arazlab Marg`ilonga ketib qoladi. Ammo shunda ham Anvarni unutmaydi. Nigorxonimga qayta-qayta, albatta, Ra`noni Anvarga berishini tayinlaydi. Huddi bu qat`iy buyrug`idan kelajakdan Ra`noni boshiga keladigan kulfatlarni sezganday edi.

Asarda keltirilgan kichik obrazlardan biri bu Anvarning opasi Nodira edi. Nodira ham haqiqiy o`zbek qizi. Mehribon opa, onaning o`rnida ona, uzoqni ko`ra oladigan aqlli ayol. Anvar tug`ilganda ham quvongan shu Nodira bo`ladi, unga ism qo`ygan ham, tarbiyalagan, hattoki kelajakda Anvarning yuqori mansabni egallab bilimli bo`lishida ham Nodiraning o`rni eng muhim ahamiayat kasb etadi. Nodira Anvar tug`ilganda o`n ikki yoshliq murg`ak bola edi. U ukasini hammadan ham ko`ra yaxshi ko`rdi. Nodira mehnatkash, sabr-toqatli qiz edi. Ota-onasi vafotidan so`ng ham o`z oilasi tashvishi, ham yetim qolgan ukalarining O`n bir yoshliq Temur, to`qqiz yoshliq Qobil va Anvarlarni tarbiya qilish Nodiraning o`ziga qoladi. U bolalarga ona o`rnida ona bo`ladi. Ukalarining begonalar qo`lida xor bo`lishini istamaydi, lekin nachora erining faqirligi sabab ikki ukasini boshqalaga berib yuborishga majbur bo`ladi.

Nodira Anvarga onalik qiladi uning istiqolini oldindan ko`rib, ukasini o`qitmoqchi bo`ladi va hatto madrasalarga bermoqchi va shu yo`sin mullaliq darajasiga yetkizib, uyiga charog`chi qilmoqchi edi. Ammo erining faqirligi sabab Anvarni Solih mahdumnikiga olib boradi, bu Anvar istiqboli uchun eng to`g`ri yo`l edi. O`ylab ko`ring, Buxoriyning Imom Buxoriy bo`lishiga kim sabab, Alisherning Alisher Navoiy bo`lishigachi albatta ayol. Anvarning keyinchalik istiqboli porloq bo`lishiga Mohlar oyim, Nodiralar sabab emasmi?

Abdulla Qodiriy asar qahramonlarini osmondan olmaganday huddi o`ziga tanish bol`gan ayollarni o`z asariga kiritganday go`yo. Asardagi muhim obrazlardan yana biri Nigorxonim. Abdulla Qodiriyning o`g`li Habubilla Qodiriy shunday yozadi: “Menga eng ma`quli esa “Qo`rqinch bir jasorat” bobi va Nigorxonim obrazi edi. Chunki Nigorxonimning tashqi qiyofasi, og`ir, mayin tabiati, muomalasi, bor-yo`qdek uyda yurishi huddi oyimga o`xshab ketardi...”13 Hatto yozuvchi Nigorxonimni ta`riflashga alohida e`tibor qaratib, bir bobni unga ajratadi. Nigorxonimni shunday ta`riflaaydi: “Nigor oyim qisqa bo`yliq, pista po`choq targ`il ko`zlik, zarcha tanlik, yuzidagi onda-sonda chechak bo`lmag`anda aytmasa husndor bir xotun edi. O`z bolalari bilangina emas, hatto shogirdlari bo`lg`on qizlar bilan ham juda yumshoq muomala qilar, ortiqcha achchig`lang`an kezlarda “bering qursin” deb, qoshini chimirib olar edi, eriga o`xshash “ozodliq” uchun bolalarni siqmas, bil`aks “bo`shlig`i” uchun o`zi mahdum tomonidan siqilar edi. Oz va ma`noliq qilib so`zlar, xotunlar bilan muomalasini boshqa otinbibilardek yuqoridan turib qilmas, soddacha suhbatlashar edi.” Ko`rinib turibdiki, Nigor oyim mahallaning oldi ayollaridan aqlli, xushmuomala, kibrga berilmagan sodda o`zbek ayoli. Nigor oyim boshqa ko`p xotunlarga qaraganda sabr-toqatli, tadbirli ayol edi. Solih mahdum garchi uni urmasa ham lekin urgandan battar qilar edi. Ammo Nigor oyim o`zining sabri bilan chidab yashadi. Yana shu o`rinda o`zbek onasi obraziga to`xtalamiz. Nigor oyim eridan yolchimadi ammo o`z oldig`a qo`ygan bolalarining bir va to`ng`ichi bo`lgan Ra`nosining umid qilib, ularni yaxshi tarbiya qildi.

Nigorxonim boshqa ayollar singari eriga itoatkor, erining so`zidan chiqmaydigan ayol. Shuningdek, aqlli va juda tadbirli hamdir. Anvar munshiy bo`lib oylik ola boshlagandan so`ng, Nigorxonim uni yo`lga ro`zg`orining kam-ko`stlarini to`g`irlaydi. U Anvarga “…Har qancha bersang ham dadasi ola beradir. Lekin berganingni sen bilan bizga misi ham yuqmas. Shunday bo`lg`ondan keyin, ishni o`ylab qilish kerak der edi…”

Shuningdek Nigor oyim fahm-farosatda odamiylikda Solih mahdumdan ham yuqorida turadi. Har gal Solih mahdum tomonidan insoniylik nomiga isnod keltirgan biror qilig`ini ko`rib qolib kuzatgudek bo`lsalar, unga nisbatan darrov munosabat bildiradi. Ba`zan hazil-huzul bilan javob qilsalar, ba`zan esa bir-birlariga qilingan ishora orqali ma`lum bir masalani tushunishlari Mahdumning qarashlaridan boshqacha ekanligini anglatadilar.14

Nigor oyim aqlli va tadbirli ayol bo`lishiga qaramay, o`z erining izmidan chiqolmaydi. Bechora qizining taqdiriga kuyib yig`lasa ham qo`lidan hech narsa kelmaydi. Taqdiri azal oldida ojiz. Uning asardagi ushbu holatini adib shunday tasvirlaydi. O`n yillab bizga kiydirgan, yedirgan bechora Anvarga oqibatimiz shu bo`ldimi! Sho`rlik Ra`no bir yuz xotun yonig`a yuz birinchi kundash bo`lib boradimi? – deb yig`ladi Nigor oyim.

Birozdan keyin tovoqda osh ko`tarib Nigor oyim chiqdi. Yig`idan kipriklari terilib, chuqur andisha ichida boshini quyi solg`an edi. Nigor oyim kirganda Anvar charog`poyag`a sham yoqar edi. Nigor oyim dasturxon yozib, tovoqni Anvarning oldiga qo`yar ekan, birdan piq-piq yig`lab yubordi.

Adibning ayolning holatini tasvirlashi ham san`atkorona. U ko`zlari yoshdan qizargan, qovoqlari shishgan deb ta`rif berishi ham mumkin edi, ammo u nozik so`zlarni qo`llab, kig`idan kipriklari terilib deb tasvirlaydi.

Abdulla Qodiriy xotin-qizlar taqdiriga befarq bo`lmagan. Ayollarning o`qimishli bo`lishi, ularning erki o`z qo`lida bo`lishi kerakligini, orzu-umidlariga qarshilik qilmaslik kerak ekanligin yaxshi anglaydi. Buni o`z hayotidan va ijodidan ham bilsak bo`ladi.

Habibulla Qodiriy shunday hikoya qiladi. “Josiyat bibimning Ubayda ismli opasi bore di. Uning Rahbar ismli bir nabirasi bo`lib, 17-18 yoshlarida oq tan, bo`ydor, to`ladan kelgan, chiroyli qiz edi. Uning chiroyli ovozi bor edi. 20-yillar oxirida bo`lsa kerak, Rahbar opani erga berishdi va u bir-ikki yil ichida bir farzand ko`rib xastalanib tezda vafot edi.

Dadam bibimga dedilar:

Shunday qilib, oyi, kecha Bo`pirning (erkalab shunday chaqirishgan) gulini ham o`tkazib keldingiz?

Ha, -dedila buvim afsuslanib, bechora yolg`iz qiz edi. To`laganning (Bo`pir opaning dadasi) pehshonasiga u ham sig`madi. Umriga qisqa ekan, yoshgina o`ldi ketdi…

Uning yoshgina o`lishiga ota-ona sabab bo`ldi, oyi!

Nega unday deysan, bolam, kim o`z bolasiga o`lim xohlaydi?!

Agar so`zimga kirib Bo`pirni o`qitishganda, xohishiga qo`yishganda u yurtda mashhur ayol hofizalardan bo`lardi: ovozi yaxshi edi. “Yuzni ochish gunoh, buzilib ketadi”, deb ko`nmadilar. Bunisi ham mayli. Tag`in bechorani borib-borib o`z tengiga emas, kuyov qurigandek “puli ko`p, boy” deb, xotini o`lgan o`lgan qariga berishdi-ya. U hasratdan ich-etini yeb sil bo`lib o`ldi.

Xotin-qizlarimiz taqdiridagi bunday baxtsizliklar o`tmishda ozmuncha bo`lganmi? Bunday hadsiz baxtsizliklar, ayanchli taqdirlar Qodiriyni mudom iztiroblantirgan va hatto yig`latgan. Buni biz u kishining asarlarida ham ko`ramiz.15

Tirnamg`il sen yaram, yig`latma ko`p, qil karam,


Download 66,98 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish