Кино ва телевидениеда монтаж

Raskadrovka
– 
bu filmning qog‘ozdagi ko‘rinishidir. Unda 
filmning barcha kadrlari, ularda joylashgan ob’ektlar, rekvizitlar, 
dekoratsiyalar, umuman, kadrdan joy olishi lozim bo‘lgan hamma 
narsalar aks etadi. Bundan tashqari, raskadrovkani chizish paytida 
kameraning tasvirga olish nuqtasi ham, planning dastlabki 
yirikligi ham e’tiborga olinadi. Bir so‘z bilan aytganda bu kadr 
ekranda qanday aks etishi kerak bo‘lsa o‘shanday qilib chiziladi. 
Har bir kadrning tartib raqami va davomliligi yoziladi. 
Rakurs
– 
ekran san’atida kinoapparatning ob’ektni (kadrni) 
tasvirga olishdagi tuqtasidir. Ba’zan “Kadr o‘tkir rakursda 
tasvirga olindi” deb aytishadi, ya’ni ob’ekt o‘tkir burchak ostida, 
biz o‘rganib qolgan normal holatda emas, balki juda yuqoridan 
yoki juda pastki nuqtadan tasvirga olinganda ana shu ibora 
ishlatiladi. 
“Postanovka loyihasi”
(yoki “Postanovka ssenariysi”) bu 
ijodiy guruhning olib borgan tasvirga olish ishlariga tayyorgarlik 
jarayonining maxsuli bo‘lib, u ijodiy guruh uchun, va eng asosiysi 
rejissyor uchun, tasvirga olish jarayonida eng asosiy xujjat – 
dasturul amaldir. Uning qanchalik puxta va barcha detallari bilan 
tushunarli yozilganlik darajasiga qarab film prodyuseri ijodiy 
guruhning qay darajada tajribali va professional ekanligi 
to‘g‘risida xulosa chiqarishi mumkin. Tasvirga olinayotgan loyiha 
to‘liq metrajli badiiy film yoki 30 soniyalik reklama roligi 
bo‘lishidan qat’i nazar doimo asosiy xujjat – “Postanovka 

---

22
loyihasi” mavjud bo‘ladi va aynan mana shu xujjatga qarab 
postanovkachi rejissyor qanday fikrni ilgari surmoqchiligi, o‘z 
g‘oyalarini qaysi uslubda va qanday tasviriy ifoda vositalari orqali 
tomoshabinga yetkazib bermoqchiligini tushunib olish mumkin. 
Postanovka loyihasida filmning grafik shakldagi bayoni 
bo‘lgan raskadrovkalar va mizantsena
9
rejalari rejissyor ssenariysi 
bilan birga bo‘lajak badiiy ekran asarining asosiy mohiyatini 
belgilab beradi.
Filmni ishlab chiqarishdagi eng murakkab va serxarajat davr 
bu tasvirga olish davridir. Tasvirga olish ishlariga tayyorgarlik 
jarayoni qay darajada muvaffaqiyatli va sinchkovlik bilan amalga 
oshirilganligi tasvirga olish ishlarining belgilangan muddatlarda 
omadli amalga oshishiga, mablag‘larning tejalishiga, eng asosiysi 
filmning badiiy va g‘oyaviy jixatdan mukammal chiqishi va 
omadliligiga katta ta’sir ko‘rsatadi. 
Raskadrovka
 
ekran ijodida mizantsena rejalari bilan o‘zaro 
aniq va mukammal bog‘langan va muvofiqlashgan bo‘lishi lozim.