|
56-rasm.
Ho‘sh, qanday qilib bu ikki kadrning plan yirikligini
o‘zgartirgan holda masofani bir xil saqlab qolish mumkin?
Buning
yo‘li oson, ikkinchi kadrdagi mizantsena va
kompozitsiyani bir oz o‘zgartiramiz. Lekin, uchinchi tamoyilga
asosan ob’ektning harakat yo‘nalishini saqlab qolamiz. Endi
mashina ikkinchi kadrda bizga nisbatan bir oz burchak ostida,
98
diagonal yo‘nalishda harakatlanadi. Kompozitsiyadagi bunday
o‘zgarish kadrlarga yanada go‘zallik baxsh etadi va tomoshabinga
ham ko‘rish qulayligini yaratadi. Endi kadrlar o‘zgarishi
tomoshabin tomonidan oson idrok qilinadi. Voqealar rivoji esa
hech
qanday
buzilishlarsiz
rejissyor
g‘oyasi
bo‘yicha
rivojlanishda davom etadi (57-rasm).
Huddi shu muammoni yechishning ikkinchi variantini
ko‘rib chiqamiz: endi har ikkala kadrimizni “kuzatuv panoramasi”
usulida tasvirga olamiz. Ob’ekt bu kadrlarda ekran chegaralariga
nisbatan harakatsiz bo‘lib, endi faqat fon bizning ob’ektimizga
nisbatan harakatda bo‘lyapti. Ob’ekt sifatida biz dengizda, sohilga
yaqin joyda suzib ketayotgan yaxtani
18
va uning shkiper
19
ini
tasvirga oldik.
57-rasm.
Birinchi nuqtaga kamerani o‘rnashtirdik va yaxtani o‘rmon
fonida, kamerada panorama orqali kemani kuzatgan holda tasvirga
oldik. Hammasi juda zo‘r – olis plan. Kamera sohilga
o‘rnashtirilganligi uchun ham tasvirga olish juda qulay, turli
chayqalishlarsiz bo‘ldi.
Endi tomoshabinga yaxtachi sportchining harakatlarini
ko‘rsatib berish uchun ikkinchi kadrni tasvirga olish kerak.
Operator tezlik bilan transfokator ob’ektivni burab uni maksimal
18
yaxta
– sportda yoxud sayohat uchun ishlatiladigan kichikroq kema.
19
shkiper
–
kema kapitani, xo‘jalik boshlig‘i yoki palubadagi narsalar uchun javobgar
shaxs.
99
fokus masofasiga to‘g‘riladi, plan sezilarli darajada yiriklashdi,
masshtab bo‘yicha shkiper endi kadrda umumiy-o‘rta planda
ko‘rinyapti (58-rasm).
58-rasm.
Agar bu vaziyat sport musobaqalarining televizion
translyatsiyasi bo‘lganida, u holda ikkinchi kamera uzun fokus
masofali ob’ektiv bilan jixozlangan bo‘lardi va rejissyorning
ko‘rsatmasiga binoan shunchaki birinchi kameraga yaqin joyga
o‘rnatilgan bo‘lardi. Lekin, bunday variant ham ekrandagi natijani
sezilarli darajada o‘zgartirmagan bo‘lardi.
Taxlil qilib ko‘ramiz. Yaxta bir xil tezlikda harakatlanib
ketmoqda. Birinchi kadrdagi fon, ya’ni bir-ikkita archalar o‘sib
turgan sohilning ko‘rinishi ekranning chap chegarasidan o‘ng
chegarasi tomonga suzib o‘tadi, aytaylik, 10 sekund vaqt
davomida. Uzun fokus masofali ob’ektiv orqali tasvirga olingan
ikkinchi kadrda, huddi shu fon ekranning chap chegarasidan o‘ng
chegarasiga, birinchi kadrdagiga nisbatan, besh karra tezroq o‘tib
ketadi. Bu vaziyatda tezlik oshishi effektining yuzaga kelishi
shubxasiz,
buning
ustiga
u
dramaturgiya
tomonlama
asoslanmagan bo‘ladi. Nima qilish mumkin? Turli variantlarni
ko‘rib chiqamiz.
Faraz qilaylik, qandaydir badiiy filmning epizodi tasvirga
olinmoqda. Rejissyor shkiperdan kemada kameradan chamasi 7
100
metrcha uzoqlikdan yana bir bor suzib o‘tishni ilti-mos qiladi.
Kameradagi ob’ektiv o‘zgartirilmadi. Kameraga huddi birinchi
kadrdagi kabi yana sohilning 20 metr masofasi tushib turibdi. Bir
qarashda, hammasi joyida (59-rasm).
59-rasm.
Bo‘lmagan gap! Kadrlarni ulashda yana kutilgan natija
chiqmaydi.
Gap shundaki, operator tasvirga olar ekan yaxtani
kompozitsiya bo‘yicha kadr markazida tutib turish uchun paroma
qiladi. Bunda, yaxta kameraga yaqinroq joylashgani sababli
panorama qilish paytida kameraning panorama qilish tezligi
yanada ortadi. Demak, ekranda fon tasvirlarining harakati ham
yanada kuchayadi va kemamizning teligi ham ortgandek
ko‘rinadi. Biz esa aksincha uning harakatini sekinlashtirmoqchi
edik. Fon va yaxta harakatining tempi bo‘yicha bu ikki kadrni
hech qanaqasiga montaj qilib bo‘lmaydi va tomoshabin uchun
ham bu montaj bog‘lanishini ko‘rish qulay bo‘lmaydi. Ekranda
tomoshabin uchun huddi mo‘jiza ro‘y berib kema birdaniga
tezlashib ketgandek taassurot uyg‘onadi. Shuning uchun, tasvirga
olish chizmasida kameraning panorama qilish tezligi uzun qora
strelka bilan ko‘rsatilgan. Bundan tashqari, tomoshabin albatta
yaxta
va
sohil,
ya’ni fon o‘rtasidagi masofa keskin
o‘zgarganligini darrov sezadi – fon masshtabi o‘zgarishsiz qoldi,
101
lekin kema va shkiperning o‘lchamlari birdaniga bir-necha marta
kattalashib ketdi (60-rasm).
60-rasm.
Yana o‘sha savol: masalaning biror yo‘li bormi?
Albatta! Televizion translyatsiya paytida ham, badiiy filmni
tasvirga olishda ham ikkinchi kamerani katerga o‘rnatish kerak va
bu kater kema kapitanini tasvirga olish paytida yaxtaning yonida
suzib borishi kerak bo‘ladi.. Biroq bunda kameraga yanada
kengroq burchakli, ya’ni kichik fokus masofali ob’ektiv o‘rnatish
lozim bo‘ladi. Faqat shunday tasvirga olish usuli bilangina siz bu
ikkita kadrlarni montajning barcha tamoyillari talablarini bajargan
holda o‘zaro birlashtira olasiz va tomoshabinga ham montajning
eng asosiy vazifalaridan biri bo‘lgan filmni idrok etishga qulay
sharoitni yaratib bergan bo‘lasiz (61-rasm).
61-rasm.
102
Endi yaxtaning sohilga, ya’ni fonga nisbatan harakat tezligi
uning birinchi kadrdagi tezligi bilan mos bo‘ladi. (62-rasm).
Agar, Siz yaxtaning birinchi kadrini statik holatda, panoramasiz
tasvirga olishingiz kerak bo‘lsa, va ikkinchi kadrni aksincha
harakatda tasvirga olishni rejalashtirgan bo‘lsangiz, bunda nima
qilish kerak?
62-rasm.
Bu savolga javobni endi o‘zingiz montajning o‘ninchi
tamoyilini o‘qib bilib olasiz.
Statik olingan tasvirlarni o‘zida harakatni aks ettirgan, yoki
tamomila harakat bilan to‘lgan kadrlar bilan birlashtirish vazifasi,
garchi kino va televidenie ijodkorlarining kundalik amaliyotida
ko‘p uchrab tursa ham, oddiy ish emas.
Qoida:
Do'stlaringiz bilan baham: |
