Кино ва телевидениеда монтаж

74-rasm. 
75-rasm. 
 
Bu vaziyatda eng paradoksli holat shundan iboratki, 9-
tamoyilni qog‘ozda yoki doskada chizib tushuntirilganida, uni 
tushunib olish bir oz qiyinroq kechadi. Bu tamoyil talablarini 
tushunib olish uchun har bir talaba bevosita o‘zi biror holatni 
tasvirga olib ko‘rishi va o‘z tajribasi orqali bu tamoyilni tushunib 
olishi talab etiladi. Professional operatorlar orasida ham bu 
tamoyilga shubha bilan qarovchilar topiladi.
Keling, biz ham bu tamoyilni yaxshiroq tushunib olishimiz 
uchun tasavvurimizni ishga solamiz: Bir insonning umumiy 
planini tasvirga oling va kadrni to‘xtatmay transfokator 
yordamida unga yaqinlashtiring. Endi bu olingan kadrni 

---

125
o‘rtasidan ikkiga bo‘ling va uning bosh qismidan 5 soniya va 
oxiridan 5 soniyani qoldirib ularni o‘zaro montaj qiling. 
Bunday kadrlar montajini shunchaki tasavvur qilib ko‘rish 
orqali ham unda “sakrash” hosil bo‘lishini tushinib olish qiyin 
emas.
Bu misolda qilingan montajning xatoligi yanada yaqqolroq 
ko‘rinadi. Unda inson huddi tomoshabin tomonga “bir sakrab” 
yaqinlashib 
olgandek 
taassurot 
uyg‘onadi. 
Bu 
esa 
tomoshabinning asabiga tegadi va filmdan ta’sirlanish jarayoniga 
monelik qiladi. 
Xuddi 
shunday 
natija 
86-sxema 
bo‘yicha tasvirga 
olinganida ham yuzaga keladi. Bunday “sakrash” holatining 
yuzaga kelishiga asosiy sabab shuki, kadr plani o‘zgargani bilan 
uning kompozitsiyasi o‘zgarishsiz qoladi.
Odatda 
tomoshabin 
o‘zining bor diqqatini asosan 
qahramonning yuzi va ko‘ziga qaratadi. Yuqorida aytib o‘tilgan 
xato usullarda tasvirga olinganda qahramonning ekrandagi 
joylashuvi deyarli o‘zgarmaydi va aynan shu holat tomoshabin 
tomonidan bunday montajli epizodni idrok etishida noqulayliklar 
keltirib chiqaradi. 
Bu vaziyatda, bir kadrdan ikkinchisiga o‘tishdagi silliq 
o‘tish xaqida hech qanaqa gap bo‘lishi mumkin emas. Ta’bir joiz 
bo‘lsa bu kabi “kompozitsiya konstruksiyasi” o‘zgarishsiz qoldi. 
Xo‘sh, bunaqa qo‘pol xatoliklarga yo‘l qo‘ymaslik uchun 
nima qilish kerak degan o‘rinli savol tug‘iladi. 
Javobi 
juda 
oddiy: