Kimyoviy bog‘lanish va molekula tuzilishi Reja

Kovalent bog’lanish hosil qilish usullari

• Tinch holatdagi toq elektronlar .Azot atomida 3 toq elektron bor:



• 2s 2p







• N 2 va NH3 molekulalarida azotning kovalentligi 3 .
• . ..
• . N : + 3 · H = H:N:H
• . ..
• H

• 2s2

• 2p2







• 2s2

• 2p2

• C  C *







• 2s1

• 2p3









Juft elektronlarni qo’zg’algan holatga o’tishi :

Donor akseptor bog’lanish hisobiga.

• Ammoniy ioning hosil bo’lishi:
• H
• · ·
• H : N :
• · ·
• H
• : NH3 + H+  [:NH4 ] +

azot (donor) elektron jufti beradi H+ (akseptor) orbital beradi .

• azot (donor) elektron jufti beradi H+ (akseptor) orbital beradi .
• Bir atomning bo’linmagan elektron jufti, 2 atomning bo’sh orbitali hisobiga donor akseptor bog’lanish .
• .. ..
• H H
• Zn2++ 4 H2O  [Zn(H2O)4 ]2+

Kovalent bog’ning to’yinganligi.

• Atomning kovalent bog’lari soni chegaralangan.
• Valent orbitalllar soni , energetik jihatdan qulay holatlar sonidir.
• Kvant-mexanik hisoblar orbitallarda tashqi
• s-, p- va tashqaridan ikkinchi d- orbitallar kiradi.
• I davrda maks. kovalentlik 1.
• II davda maks. kovalentlik 4.
• III davrda kovalent bog’ hosil qilishda 9
• s, p (4ta) va d (5ta) orbitallar va maksimalvalentligi 9.

Atomning ma’lum bir kovalent bog’lar hosil qilish qobiliyati kovalent bog’ning to’yinganligi deyiladi.

• 2-rasm. H2 va -bog’ hosil bo’lishida elektron bulutlarni qoplanishi.

3-rasm. -, - va - bog’larning hosil bo’lishida elektron bulutlarning qoplanishi.

4- rasm. Azot molekulasidagi 2p-elektron bulutlarning qoplanishi.

1.Gibridlanish nazariyasi

• 1934 yilda J.Sleter va L. Poling .
• Gibridlanish jarayonida dastlabki atom orbitallarning soni o’zgarmay qoladi. sp- gibridlanish. BeF2 molekulasini

• 5-rasm. BeF2 molekulasini hosil bo’lishida 2s- va 2p-orbitallarining qoplashi.

6- rasm.

• 6- rasm.
• sp-gibrid
• orbitallarining
• alohida hosil
• bo’lish sxemasi.

sp2 gibridlanish.

• BF3 2s va 2p orbitaldan 3 ta yangi sp2 gibrid orbitallar.
• burchak 120o bo’ladi.
• BCl3, SO3, CH2=CH2 sp2 gibridlanish.
• sp3-gibridlanish. CH4 ; CCl4
• C 1s va 3 ta p elektronga ega.
• Markaziy atom sp3 gibridlangan. Molekula tetraedrik tuzilishga ega, valent burchaklar bo’lsa 109o28’ ni tashkil etadi.