«kimyo texnologiya» fakulteti oziq-ovqat texnologiyasi kafedrasi oziq-ovqat texnologiya asoslari fanidan

Rasm.11 Navli un ishlab chiqarish jarayonlarining shaklanishi
Un ishlab chiqarishda asosiy maydalovchi mashina sifatida valli dastgoxlar ishlatiladi. Valli dastgoxlar keyingi texnologik uskunalar va transport vositalarini ishlash rejimini belgilab boradi. Qo’shimcha maydalash vazifasini vimol, entoleytor, detasher kabi yordamchi uskunalar bajaradi.
Dastlabki aralashmani elaklarda bir xil tarkibli fraksiyalarga ajratish jarayoni elash deb ataladi. Texnologik jarayonda elash, maydalash jarayonining davomi hisoblanadi. Dastlabki aralashmani elakda elash davomida ikki xil mahsulot - qoldiq (elak teshiklaridan o’tmay qolgan zarrachalar) xosil bo’ladi.
Fraksiyalarga ajratilgan yordamchilar uch guruxga bo’linadi: yirik, o’rta va mayda. Dunstlar esa qattiq va yumshoq xiliga ajratiladi. Dunst - bu mayda yormacha bilan un orasida turadigan o’rta fraksiyadir. Eng mayda fraksiya un deb ataladi.
Hozirgi vaqtda maydalangan mahsulotlarni yirikligi bo’yicha saralash uchun shkaf tipidagi ZRSH-M va RZ-BRB rassevlari qo’llanilmoqda.
Oraliq mahsulotlar rassevlarda saralanib, yirikligi bo’yicha bir xil, lekin sifati buyicha xar xil tarkibga ega bo’lgan zarrachalarni hosil qiladi, chunki uning tarkibida toza endosperm, qobiqli endosperm va qobiq zarralari bo’ladi. Agar bunday zarralardan iborat aralashma yana valli dastgoxlarda maydalansa, qobiqlarning o’tib ketishi natijasida mahsulotning sifati keskin pasayadi, ayniqsa, oliy navli unning chiqish miqdori kamayadi.
Hozirgi vaqtda oraliq mahsulotlarni asilligi bo’yicha saralash uchun ZMS va A1-BSO tipidagi sitoveyka uskunali qo’llaniladi. bilan baholanadi.
Un tortishning texnologik sxemalari oddiy va murakkab ko’rinishida bo’ladi. Oddiy un tortishda bug’doy va javdari donlaridan jaydari un olinadi. Murakkab un tortishda bir navli, ikki navli va uch navli unlar olinadi. Navli unlarning chiqish miqdori bazis (me’yoriy) ko’rsatkichlar bilan belgilab qo’yilgan.
Un-donini maydalash orqali olinadigan qimmatli oziq ovqat mahsuloti hisoblanadi.
Unning sifati standart talablariga javob berishini aniqlash uchun laboratoriyada ishlab chiqarilayotgan xar bir un navining o’rta namunasi tekshiruvdan o’tkaziladi. Ular quyidagi sifat ko’rsatkichlari aniqlanadi: rangi, hidi, ta’mi, g’ijirlashish, zararkunandalar bilan zararlanganligi, metallomagnit aralashmalar miqdori, yirikligi, namligi, qo’llanish darajasi, klekovina miqdori va sifati, shuningdek non pishirish yo’li bilan nonboplik xossalari aniqlanadi.
Un tortish bo’limidan ishlab chiqarilgan unlarning sifat me’yorlari quyidagicha : namligi 14,5%; kuldorlik o/n-0,55%,1/n-0,75%,2/n-1,25%, kleykovina o/n-28%,1/n-30%,2/n-25%, mineral aralashmalarga yo’l qo’yilmaydi.