Kimyo sanoatining xom ashyosi va uni boyitish usullari

Navlarga ajratish.
Xom ashyo zarrachalarining katta kichikligiga qarab 
fraktsiyaga ajratiladi. Hamda boyitiladi. Agar xom ashyo qattiqligi turlicha bo`lgan 
minerallardan iborat bo`lsa, yumshoqlari juda maydalnib ketadi. Qattig`i esa 
yirikroq bo`laklarga bo`linadi. U elakdan o`tkazilgandan so`ng yiriklari maydasidan 
ajratiladi, navlarga ajratiladi va bir yo`la xom ashyo ham boyiydi. Masalan, fosforid 
va appatit rudalar bekorcha jinslardan shunday yo`l bilan ajratiladi. Qattiq xom 
ashyolar zarrachalarining katta – kichikligiga qarab g`alvirdan o`tkazish yo`li bilan 
navlarga ajratiladi. G`alvirlar yassi yoki tsilindrsimon bo`lishi mumkin. Navlarga 
ajratishni intensivlash uchun g`alvir aylanishi, tebranishi, titrashi kerak. Maydalngan 
xom ashyoni bir necha fraktsiyalarga, navlarga ajratish uchun, u teshiklarining 
kattaligi turlicha bo`lgani bir necha g`alvirda elanadi yoki teshiklarining kattaligi har 
xil bo`lgan bir necha sektsiya – bo`lmalardan iborat tsilindrsimon g`alvirlardan 
(baraban g`alvir) o`tkazib elanadi. (3-rasm) 
Gravitatsion boyitish
massasi, kattaligi va zichligi turlicha bo`lgan 
zarrachalarning suv yoki gaz oqimida og`irlik kuchi ta’sirida yoki markazdan 
qochma kuch ta’sirida har xil tezliklarda pastga tushishiga asoslangan. Xom ashyo 
suvda erisa yoki buzilsa quruq usulda foydalaniladi. Quruq gravitatsion usulda 
boyitish havo oqimida cho`ktirish orqali yoki separetor mashinalarda olib boriladi. 
Havo separatorining tuzilishi 4-rasmda berilgan. U ikki: ichki va tashqi konusdan 

---

xom ashyoni changitib to`kuvchi qurilma hamda, havoni aylantiruvchi moslamadan 
qurilgan. Maydalangan kuknsimon ashyo aylanuvchi tarelk yordamida ichki konus 
ichiga sochilib turadi. Mayda zarrachalar havo oqimi bilan yuqoriga ko`tariladi va 
tashqi konusga tushib, uning ostki qismidan chiqadi, yirikroq zarrachalari esa ichki 
konusning ostiga cho`kib maxsus quvur orqali chiqadi.