Kimyo sanoatining xom ashyosi va uni boyitish usullari

Ho`l usulda boyitish
, asosan, suv oqimida tindirgich sistemalari, shag`al 
yuvgichlar, gidravlik saralagich, kontsentratsion stol, cho`ktiruvchi mashinalar va 
gidrotsiklonlar yordamida olib boriladi. Cho`ktiruvchi mashinalarda boyitish, eski 
usullardan biri bo`lib, temir rudalari, toshko`mir, qalay, volframli va boshqa 
rudalarni, oltin, kumush, platina, olmos, saqlovchi qumlarni boyitishda keng 
qo`llaniladi. Ho`l usulda boyituvchi cho`ktirish mashinasining sxemasi 5-rasmda 
berilgan. Maydalangan material aralashgichi bo`lgan bakda suv bilan aralashtirilib 
pulpa (qattiq materialning suyuqlikdagi kontsentrlangan aralashmasiga pulpa 
deyiladi) hosil qilinadi. Pulpa vertikal to`siqlar bilan to`silib uch cho`ktirish 
bo`lmasiga ajratilgan tindirgichga quyiladi. Eng katta va og`ir zarrachalar tez 
cho`kkanligi uchun birinchi bo`lmaga cho`kadi, o`rtachasi ikkinchi va yengil 
zarrachalar uchinchi bo`lmachaga cho`kadi. Nihoyat, eng yengil va mayda 
zarrachalar suv bilan tindirgichdan chiqib ketadi. Bo`lmalar sonini ko`paytirish bilan 
xoxlagancha fraktsiyalarga ajratib olish mumkin. Elektromagnitlik boyitish usuli 
paromagnitli yoki ferromagnitli ashyolarni diamagnitli materiallardan ajratishda 
qo`llaniladi. Masalan: magnit temirtosh (Fe
3
O
4
), xromitli temirtosh (Fe • Cr
2
O
3
) va 
boshqa magnitga tortiluvchi minerallarni bekorchi jinslardan ajratishda. 
Elektromagnitli separator 6-rasmda berilgan. Xom ashyolarni maydalashdan oldin 
unga aralashib qolgan po`lat siniqlarini ajratish uchun ham foydalaniladi. Aks holda, 
maydalagichlarga tushib qolsa, ularni sindirishi mumkin. 
Elektrostatikli 
boyitish
usuli 
materiallarni 
turlicha 
elektr 
o`tkazuvchanligidan foydalanib ajratishga asoslangan. Masalan, temir kolchedoni 
bilan mis kolchedoni (xalkopirit – CuFeS
2
), qo`rg`oshin yaltirog`i, tugma metallar 
saqlovchi rudalarni dielektrik jinslardan, masalan ohaktosh, gips, qum, silikat va 
boshqalardan ajratishda foydalaniladi. Uning ishlash printsipi ham elektromagnitli 
separatorga o`xshaydi. Ammo elektrostatik separatorlarga magnit o`rniga elektrod 
o`rnatilgan bo`ladi va elektrod manfiy qutbi bilan toq to`g`rilagichga ulangan 
bo`ladi. Elektrni yaxshi o`tkazuvchi zarrachalar manfiy zaryadlanib bunkerdan 
itariladi va boshqa yig`gichga tushadi. Dielektriklar esa bunkerga tushadi.