Kimyo sanoatining xom ashyosi va uni boyitish usullari

 
Mineral xom ashyolar o`z navbatida rudali, rudasiz va organik yoki 
yonuvchi xom ashyolarga bo`linadi
. Rudali minerallar to`g`ridan to`g`ri ruda deb 
ataladi. Ruda deb, tarkibida metall oqlovchi tog` jinslari yoki boshqa mineral 
birikmalarga aytiladi. Ulardan metallar ajratib olinadi. Metallar ruda tarkibida 
asosan oksidlar va sulfidlar shaklida bo`ladilar. Ruda tarkibidagi asosiy komponent 
– metalldan tashqari har doim begona aralashmalar ham ushlaydi. Ishlab chiqarishda 
foydalanilmaydigan begona aralashmalarni chiqindi, ba’zan “bekorcha jism” deb 
ataladi. Tarkibida ajratib olishga yetarli miqdorda bir necha metall saqlovchi 
rudalarga polimetall rudalar deyiladi. O`zbekistondagi rangli metall rudalari 
(masalan: mis-ruxli, qo`rg`oshin – rux - kumushli) asosan polimetall rudalardir. 
Rudasiz minerallar deb, metalmas moddalar olinadigan (masalan: fosfor, xlor, 
oltingugurt, o`g`itlar, soda, ishqorlar, kislotalar, tsement, shisha va boshqalar) yoki 
bevosita kimyoviy ishlov berilmay foydalaniladigan tog` jinslari yoki minerallarga 
aytiladi. Rudasiz qazilmalar ishlatish sohasiga qarab shartli ravishda to`rt gruppaga 
bo`linadi: 
a) Qurilish materiallari. (tuproq, qum, shag`al, qurilish toshlari, 
g`isht,keramika va boshqalar) 
b) Industrial ashyolar, kimyoviy qayta ishlanmay foydalaniladi. (slyuda, 
asbest, grafit, magnezit, korund va boshqalar) 
v) kimyoviy mineral ashyolar, kimyoviy ishlov berilib, yoki to`g`ridan – 
to`g`ri foydalaniladi. (oltingugurt, fosfor, apatit, silvinit, toshtuz va boshqa ko`pgina 
tuzlar) 
g) qimmatbaho, yarim qimmatbaho va ishlov berib tayyorlanadigan, ashyolar, 
qaysikim, mexanik ishlov berilgandan so`ng foydalaniladi. (olmos, yoqut, zumrad, 
qahrabo, malaxit, feruza, yashma, marmar va boshqalar). 
Organik yoki yonuvchi ashyolar uchga: qazilma, o`simlik va hayvon xom