Kimyo” kafedrasi “Himoyaga tavsiya etildi”

Texnikada ishlatilishi. Mis asosida ko‘pdan ko‘p asbob va uskunalar tayyorlanadi. Tunuka holdagi mis bilan kemalar o‘raladi. Misdan ko‘p qotishmalar tayyorlanadi. Masalan, bronza — mis 90%, qalay — 10%; latun — mis 60 %, rux-40%; melxior — mis — 68%, Ni-30%, Mn-1%, tem ir-1 %; pul tayyorlaydigan chaqalar — Cu 95%, aluminiy-5%.
Kumush va uning birikmalari.

Tabiatda uchrashi. Tabiatda kumush juda kam tug‘ma holda uchraydi. Ko‘p birikmalar mishyak yoki surma bilan birga uchraydi. Kumush ham qadim zamonlardan ma’lum bo‘lib, savdo-sotiq rivojlanishiga katta hissa qo‘shgan metalldir. Kumush – nodir metallarning eng arzonidir. Kumush yorug‘lik ta’sirini sezuvchi metall. Hozirgi paytda kumush zebu-ziynat buyumlar tayyorlashda, radio va elektr texnikada, fotoplyonkalar, ko‘zgular ishlab chiqarishda, tangalar zarb qilishda qo‘llaniladi. Kumushning dunyo bo‘yicha tabiiy zaxirasi 2005-yil ma’lumoti bo‘yicha 570 ming tonna. Bir yilda dunyo bo‘yicha 19954 tonna kumush ma’dani qazib olinadi. Tabiatda 60 ga yaqin kumushli minerallar ma’lum. Ularning asosiylari – sof tug‘ma kumush, argentit, prustit, pirargirit, elektrum. Kumush ma’danlarining sanoat turidagi to‘plamlari asosan mis va polimetall konlari bilan uzviy bog‘liqdir. O‘zbekistondagi eng yirik kumush konlari: Kosmanachi, Lashkarak, Okjeptes hisoblanadi.

Oltin singari kumush ham tabiatda sof, ya'ni tug’ma kumush metall holida uchraydi. Ammo oltindan farqli kumush kimyoviy birikmalar hosil qilib, minerallar tashkil etadi. U oltingugrt birikmalari tashkil etib sulfidli rudalar tarkibida qatnashadi yoki mayda-dispers zarrachalar sifatida tarkib topadi. Kumushning sirti ma'lum darajada kislorodli parda va oksidli parda bilan qoplanadi.

Masalan, kumush tiosurmanit Ag₃SbS₃. Ag₃AsS₃ — kumush tioarsenit. Kumush yaltirog‘i Ag₂S va AgCl, AgBr, AgCl lar ham tabiatda uchraydi. Kumush tabiatda ikki xil izotop ¹⁰⁷Ag (51,35%) va ¹⁰⁹Ag (48,65%) holatida tarqalgan. Uning radioaktiv izotopi ¹¹⁰Ag bo‘lib yarim yemirilish davri 253 kun.