Kimyo” kafedrasi “Himoyaga tavsiya etildi”

Asosiy kattaliklar

Asosiy kattaliklar	Mis	Kumush	Oltin
Atom massa	63,62	107,87	196,97
Elektron formulasi	3d^104s^1	4d^105s^1	5d^106s^1
Atom radiusi, nm	0,128	0,144	0,144
Ion radiusi, nm	0,098	0,113	0,137
Suyuql. harorati, °C	1083	960,5	1455
Ionlanish energiyasi	7,726	7,576	9,226
Zichligi, g/sm^3	8,96	10,5	19,3
Yer p'stlog'ida tarqalishi, %	3•10^-3	6•10^-6	4•10^-7

Mis va uning birikmalari, olinishi va kimyoviy xossalari.

Mis va uning birikmalarining, laboratoriya va sanoatda olinishi, fizikaviy va kimyoviy xossalari, hamda ishlatilishi, inson organizmidagi roli kimyo fanining o’qitilishida katta ahamiyatga ega, shuningdek chuqur va mustahkam bilimlar bilan qurollantirish fanga qiziqtirish, mustaqil ishlash va fikrlashga o'rgatishdan iboratdir. Kimyo darsligi uchun kerakli hajmda dalillarni tanlash, o’quvchilar bilimini oshirishda, o'qituvchi bilimi orqali kitob, kino, radio, telivizor va boshqa vositalardan foydalanish demakdir. Kelajagi buyuk mustaqil yurtimiz uchun yosh avlodni hozirgi zamon kimyo fani asoslarini ongli ravishda va puxta o'zlashtirishga erishishi, o’quvchilarni kimyoning atrofdagi tabiatni asrash va undan foydalanish uchun zarur bo'lgan ilmiy asoslari bilan, tanishtirish, ilmiy bilishning vositalardan biri bo'lgan kimyo ekspirimentidan foydalana oladigan qilib tarbiyalash, talabalarni mehnatga va mustaqil bilim olishga o'rgatishdan iborat.

Tabiatda uchrashi. Tabiatda oz miqdorda tug‘ma mis uchraydi.

Birikma holdagi Cu₂O kuprit, Cu₂S mis yaltirog‘i, CuFeS₂ mis kolchedani yoki xalkopirit, CuO - tenerit minerali, shuningdek malaxit (Cu0H )₂C0₃ ma'lum. Kumush sulfidlar holatida qo‘rgoshin, rux, kadmiy bilan birga uchraydi. Mis, kumush va oltin tabiatda erkin metallar holatida ham uchraydi.

Mis (lotincha: Cuprum — Kipr oroli nomidan olingan), — Mendeleyev davriy sistemasining 1-qo'shimcha guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 29, atom massasi 63,546. Sunʼiy radioaktiv izotoplardan ⁶¹Cu muhim.

Mis — qadimdan maʼlum metallardan. Qadimda Mis rudasini Kipr orolidan qazib olingan, shuning uchun uni orolning nomi bilan Cuprum deb atalgan. Mis tabiatda nisbatan kam tarqalgan.

Fizik xossalari. Pushti qizil rangli, yumshoq, yuqori issiqlik va elektr o‘tkazuvchanlikka ega. Suyuqlanish harorati 1083°C.