Kimyo fani bo‘yicha o‘zbekiston respublikasi uzluksiz ta’lim milliy o‘quv dasturlari ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi

Amaliy mashg‘ulot
[1]: Mavzuga doir misol va masalalar yechish.
[2]: Mavzuga doir misol va masalalar yechish.
Labaratoriya ishi.
1. Atsetilenning: a) dibrometandan olinishi;
b) kalsiy karbiddan olinishi;
v) bromli suv bilan ta’sirlanishi;
II.6. Aromatik uglevodorodlar (arenlar). B1+ (16 soat)
II.6.1. Benzol, uning gomologik qatori, fizik xossalari. Benzol molekulasining 
kimyoviy va elektron tuzilishi. Aromatiklik xossasi va uning ro‘y berish shartlari. Benzol 
halqasidagi o‘rinbosarlar izomeriyasi. (orto-, meta- va para holatlari). Gomologik qator.
II.6.2. Arenlarni sanoatda va laboratoriyada olinishi. 
II.6.3. Arenlarning kimyoviy xossalari. Almashish, birikish, yonish reaksiyalari. 
Almashinish (galogenlash, nitrolash, sulfolash, alkillash) reaksiyasining elektrofil 
mexanizmi. Fridel’-Krafts reaksiyasi. Oksidlanish va qaytarilish reaksiyalari. Yon zanjir 
reaksiyasi. Toluol molekulasi misolida reaksiyalarida atomlarning o‘zaro ta’sirlashishi. 
Benzol halqasida yo‘naltirish. 1-turdagi yo‘naltiruvchilar (alkillar, galogenlar), 2-turdagi 
yo‘naltiruvchilar (nitroguruh)
II.6.4. Aromatik uglevodorodlarning alifatik uglevodorodlardan, atsetilendan, 
siklogeksandan olinishi va ishlatilishi. Bir necha benzol halqasini tutgan (kondensirlangan) 
uglevodorodlar-naftalin antratsen, fenatren haqida tushuncha.
[1]: Mavzuga doir misol va masalalar yechish.;
[2]: Mavzuga doir misol va masalalar yechish.
Laboratoriya ishi
1. Benzolni va toluolni bromlash va nitrolash reaksiyalari.
2. Benzolning yonishi.
1.Kimyoviy jarayon va hodisalarni kuzatish, tushunish va tushuntirish 
kompetensiyasi:
Uglevodorodlar asosiy sinflarining umumiy formulalari, tuzilishi, izomeriyasi 
va nomenklaturasi haqidagi bilim asosida uglevodorodlar tarkibini tahlil qila oladi, 
izomerlarni turli xil nomenklatura bo‘yicha nomlay oladi. Uglevodorodlarni olish 

---

119
usullarini laboratoriya va sanoat usullariga ajrata oladi,unumi yuqori sanoat usullarini 
tushuntira oladi.Uglevodorodlarning kimyoviy xossalarini elektron tuzilishi,strukturasi 
bilan bo‘glab tushuntirib bera oladi.