Kimyo fani bo‘yicha o‘zbekiston respublikasi uzluksiz ta’lim milliy o‘quv dasturlari ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi

II. Uglevodorodlar B1+ (36 soat)
II.1. Alkanlar B1+ (12 soat)
II.1.1. Alkanlarning tarkibi va kimyoviy tuzilishi. Alkanklarning gomologik qatori. 
Izomeriyasi va nomenklaturasi. Radikallar, ularning tuzilishi va xossalari. Fizikaviy 
xossalari.
II.1.2. Alkanlarni olinish usullari (Uglerod skeletini o‘zgartirmay turib alkanlarni sintez 
qilish, Vyurts reaksiyasi, Fisher-Tropsh usuli, karbon kislota tuzlarini dekarboksillash, 
karbidlardan olish).
II.1.3. Alkanlarning kimyoviy xossalari: yonish, kreking, galogenlash, nitrolash, sulfolash, 
izomerlanish, degidrogenlanish, oksidlanish, degidrotsikllanish reaksiyalari. Almashinish 
reaksiyasining radikal mexanizmi. Galogenlash reaksiyasining energetik balansi.
II.1.4 Alkanlarning galogenli hosilalari. Galoidalkillarning xossalari.
II.1.5 Alkanlarning ayrim namoyondalari misolida alkanlarning ahamiyati va 
ishlatilishi.
[1]: Mavzuga doir reaksiya sxemalarini amalga oshirish;
[2]: Mavzuga doir misol va masalalar yechish.
Laboratoriya ishi
1. Laboratoriyada metanning olinishi va uning xossalarini o‘rganish.
2. Organik birikmalar tarkibidagi galogen, vodorod, azotni aniqlash.
3. Etilbromidni hosil qilish.
II.2. Sikloalkanlar. B1+ (4 soat)
II.2.1. To‘yingan karbosiklli birikmalar-siklopropan, siklobutan, siklopentan, 
siklogeksan. Ulardagi uglerod atomi orbitallarini gibridlanish xili. Kichik halqali [C
3
-C
4
] 
va katta halqali [C
5
-C
7
] uglevodorodlar. Ularning fizik xossalari. Sikloalkanlar 2 ta galogen 
atomiga ega bo‘lgan digalogenalkanlardan va aromatik birikmalarni gidrogenlab, ikki 
asosli karbon kislotalarning kalsiy tuzlaridan olinishi.
Tabiiy manbalari. Sikloalkanlarning xossalari, gidrogenlash, galogenlar bilan 
reaksiyalar, oksidlanishi, katalitik degidrogenlash (Zelinskiy reaksiyasi). Birikish va 
almashinish reaksiyalarining halqadagi uglerod atomlarining soniga bog‘liqligi.