Kimyo (5110500-Geografiya o’qitish metodikasi ta’lim yо‘nalishi talabalari uchun о‘quv qо‘llanma)

Mavzuga oid savollar: 
1. 
Metallmas elementlar davriy sistemada qanday joylashgan? 
2. 
Metallmaslar atom tuzilishidagi o‘xshashlik nimada? 
3. 
Metallmaslarda elektrmanfiylik qanday o‘zgaradi? 
4. 
Metallmaslar qanday kimyoviy elementlar bilan ta’sirlashadi? Bunda 
qanday tipdagi kimyoviy bog‘lar hosil bo‘ladi? 
5. 
Inert gazlar atomlari boshqa metallmaslar atomlaridan nimalari bilan farq 
qiladi? 
6. 
Tabiatda qaysi metallmaslar erkin holatda uchraydi? 
7. 
Qaysi metallmas suyuq holatda bo‘ladi? 
8
. Metalmaslar qaysi agregat holatda bo’ladi? 

---

4-MAVZU: 
KISLORODNING 
ALLOTROPIK 
SHAKL 
O’ZGARISHLARI. SUV VA UNING TARKIBI 
 
Reja: 
 
1.
Kislorodni tabiatda tarqalishi 
2.
Fizikaviy va kimyoviy xossalari 
3.
Ozon haqida ma’lumot
4.
Suv va uning tarkibi 
Kislorod tabiatda keng tarqalgan element (52,3%). Turli minerallar, rudalar 
va suv tarkibida kislorod bladi. Kislorod havoning hajmi jihatidan 20,9% ni 
tashkil etadi. Litosfera, atmosfera va gidrosferada eng kup uchraydigan element 
kisloroddir. 

Kislorod uch xil izotop:

16
O(99,76%),
17
O(0,037%) va 
18
O(0,203%) holida mavjud. 
Olinishi.
1 Kislorod laboratoriyada Bertole tuzi KCIO
3
, ni, KMpO
4
ni va 
nitratlarni qizdirish yo‘li bilan olinadi: 

2KMnO
4
→K
2
MnO
4
+MnO
2
+O
2

2KClO
3
→ 2KCl +3O
2

2KNO
3
→2KNO
2
+O
2
Bundan tashqari, laboratoriya sharoitida suvni, ishqorlar va kislorodli 
kislotalar tuzlarining eritmalarini elektroliz qilib kislorod olinadi. Texnikada 
kislorod suyuq, havoni suyuqlantirib va suvni elektroliz qilish usuli bilash olinadi. 
Havoni rektifikatsiyalashda yuqori bosim ostida havo juda past temperaturada 
suyultiriladi. Shunda havo tarkibidagi har bir gaz suyuq xolga o‘tadi. Kislorod -
183
0
C suyuqlanadi.