Кимёвий технология асосий жараён ва курилмалари

Солиштирма оғирлик. Ҳажм V бирлигидаги суюқликнинг оғирлиги G солиштирма оғирлик  дейилади:
(17)

бу ерда G - суюқлик оғирлиги, Н; V - ҳажм, м3;  - солиштирма оғирлик, Н/м3.

Масса билан оғирлик ўзаро қуйидагича боғланган:

(18)

бу ерда g = 9,81 м/с2 - эркин тушиш тезланиши.

Масса миқдорини солиштирма оғирлик формуласига қўйсак, зичлик билан солиштирма оғирликнинг ўзаро боғланиш нисбати қуйидаги кўринишга эга бўлади:

 =   g (19)


қовушоқлик. Динамик қовушоқлик коэффициенти  нинг суюқлик зичлиги  га нисбати кинематик қовушоқлик  дейилади:


(20)

бу ерда  - кинематик қовушоқлик, м2/с;  - динамик қовушоқлик, Па·с.

20°С температурада кўпчилик органик суюқликларнинг динамик қовушоқлик коэффициенти қуйидаги эмпирик формула ёрдамида ҳисобланса бўлади [5]:

(21)
бу ерда ҳ - атмосфера босими ва 20оС да суюқликнинг динамик қовушоқлик коэффициенти, мПас;  - суюқлик зичлиги, кг/м3; М - моль масса, кг/кмоль; А - органик бирикма таркибидаги бир хил атомларнинг сони; n - атом молекуласи константасининг сон қийматлари; p - атомлар орасидаги боғлиқлик характери ва гуруҳлашга киритиладиган тузатма қиймати.

Атом константалари n ва тузатма p ларнинг қийматлари иловадаги 2- жадвалда келтирилган [5].

Нормал (ассоциацияланмаган) суюқликлар аралашмасининг динамик қовушоқлик коэффициенти ҳар ни ушбу формула орқали ҳисоблаб аниқлаш мумкин:
(22)

бу ерда ҳ1, ҳ2, ... - компонентларнинг динамик қовушоқлик коэффициентлари; х1, х2, ... - аралашмадаги компонентларнинг моль улуши.

Суспензиянинг динамик қовушоқлик коэффициенти қуйидаги формула ёрдамида топилиши мумкин:

қаттиқ фаза концентрацияси 10% (ҳажм.) дан кам бўлганда


ҳсус = ҳс  (1+2,5) (23)

қаттиқ фаза концентрацияси 10% (ҳажм.) дан кўп бўлганда

ҳсус = ҳс  (1+4,5) (24)

қаттиқ фаза концентрацияси 30% (ҳажм.) гача бўлганда

(25)
бу ерда ҳс - тоза суюқликнинг динамик қовушоқлик коэффициенти;  - суспензия таркибидаги қаттиқ фазанинг ҳажмий улуши. Кўпчилик суюқликларнинг динамик қовушоқлик коэффициентлари адабиётларда берилган [5,8,17,25,55].

Бирор t температурада шарбатлар, қиёмлар, қуюлтирилган ва хом сутларнинг динамик қовушоқлик коэффициенти ушбу формуладан аниқланади:

(26)
бу ерда ҳ - 20°С температурадаги динамик қовушоқлик.

Хом сут учун

(27)

бу ерда х - қуруқ моддалар концентрацияси.

ўсимлик ёғларининг динамик қовушоқлик коэффициенти (мПа·с):

(28)

томат маҳсулотлари учун (Па·с):

(29)

Ҳар хил температураларда газларнинг динамик қовушоқлик коэффициенти махсус адабиётларда келтирилган [25].

Газ аралашмаларининг динамик қовушоқлик коэффициенти қуйидаги таҳминий формула ёрдамида ҳисоблаш мумкин:
(30)

бу ерда Мар, М1, М2, ... - газ аралашмаси ва компонентларнинг моль массаси; ҳар, ҳ1, ҳ2, ... - тегишли динамик қовушоқлик коэффициентлари; y1, y2, ... - аралашмадаги компонентларнинг ҳажмий улушлари.

Атмосфера босимида бир қатор газларнинг (кокс, генератор газлари ва бошқалар) динамик қовушоқлик коэффициенти ҳар ни ҳисоблаш учун қуйидаги эмпирик формулани ҳам қўллаш мумкин:

(31)

бу ерда ҳар - аралашманинг t температурадаги динамик қовушоқлик коэффициенти; ҳ1, ҳ2, ... - t температурада компонентларнинг динамик қовушоқлик коэффициентлари; y1, y2, ... - компонентларнинг хажмий улушлари; М1, М2, ... - компонентларнинг моль массалари; Ткр1, Ткр2, ... - компонентларнинг критик температуралари, К.

Ҳар хил газлар учун қийматлари иловадаги 3 - жадвалда берилган [5].

Динамик қовушоқлик коэффициентининг температурага боғлиқлиги ушбу формула билан ифодаланади:
(32)
бу ерда ҳо - 0оС температурадаги динамик қовушоқлик коэффициенти; Т - температура, К; С - Сатерленд константаси.