Kichik biznes

Umumdavlat soliqlarga quyidagilar kiradi:

• 
  yuridik shaxslardan olinadigan daromad (foyda) solig'i;
  
• 
  jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig'i;
  
• 
  qo'shilgan qiymat solig'i;
  
• 
  aksiz solig'i;
  
• 
  yer osti boyliklaridan foydalanganlik uchun soliq;
  
• 
  suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq.
  

Mahalliy soliq va yig'imlarga quyidagilar kiradi:

• 
  mol-mulk solig' i;
  
• 
  yer solig'i;
  
• 
  avtotransport vositalarini olib sotganlik uchun soliq;
  
• 
  savdo-sotiq qilish huquqi uchun yig'im, shu jumladan, aynm turlardagi tovarlarni sotish huquqini beruvchi litsenziya yig'imlari;
  
• 
  yuridik shaxslarni, shuningdek tadbirkorlik faoliyati bilan shug'ullanuvchi jismoniy shaxslarni ro'yxatga olganlik uchun yig' im;
  
• 
  avtotransport to'xtashjoyidan foydalanganlik uchun yig'im;
  
• 
  obodonchilik ishlari uchun yig'im;
  
• 
  ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish uchun yig'im;
  
• 
  boshqa mahalliy ahamiyatga ega bo'lgan yig'imlar. Mahalliy soliq va yig' imlar mahalliy budjetga o'tkaziladi.
  

Soliq nimaga olinsa, o'sha narsa soliq obyekti bo'ladi. Soliq obyekti 3 guruhga bo'linadi: tovar aylanmasi, daromad va mulk.

Soliq obyektining har bir soliq birligi uchun davlat tomonidan belgilab qo'yilgan me'yori soliq stavkasi deb yuritiladi. Bu stavka qat'iy summalarda yoki foizlarda obyektga nisbatan qo' llaniladi.

Soliq stavkalari proporl(ional, progressiv va regressiv ko'rinishlarda bo' lishi mumkin.

Proporsional soliq stavkasi usulida foyda yoki aylanmaga ega yuridik va jismoniy shaxslar bir xii ulushda soliq to' laydilar. Bu erda soliq stavkasi qat'iy o'rnatilgan bo'lib, mutanosib ravishda olinadi. Masalan, korxona asosiy fondlarining o'rtacha yillik qiymati 200 min. so'm bo'lib, undan undiriladigan soliq stavkasi 2 foiz belgilanganda, soliq summasi hisobot yili uchun 4 min. so' mni (200 min. x 2: I 00) tashkil etadi.

Daromad yoki foyda ortib borishi bilan soliq stavkasi ham ortib borishi ko' zda tutilgan bo' Isa, bunday stavkalar progressiv soliq stavkalari deyiladi. Buni biz O' zbekiston Respublikasi fuqarolari, chet el fuqarolari va fuqaroligi bo' lmaganlardan olinadigan daromad solig' i stavkasida yaqqol ko'rishimiz mumkin.

Regress iv soliq stavkasi usulida daromad 0' sishi (oshishi) bild11 mahsulot ishlab chiqarish hajmi ko'payishi yoki eksportga mahsulot ishlab chiqarish ko'payishi bilan soliq stavkasi kamayib boradi. Demak, bunday korxona budjetga kam soliq to'lay boshlaydi. Regressiv soliq stavkalari biror faoliyat yoki sohada mahsulot ishlab chiqarishni ko' paytirish yoki o' z foydasidan biror turdagi xarajatni kamaytirishni rag' batlantirish maqsadida qo' llaniladi.

O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan ayrim mahsulotlar aksiz solig' iga tortiladi.

Aksiz ba'zi iste'mol tovarlari qiymatiga ustama qo'yiladigan egri

soliqdir. Egri soliq deb atalishining sababi uning budjetga to' lovchilari aksiz osti tovarlarini ishlab chiqarib sotuvchilardir. Ammo haqiqiy soliq to' lovchilar mahsulot yetkazuvchilardan tovarlarni sotib oluvchilar, ya'ni

iste'molchilardir. Shuning uchun bu soliq ba'zi mamlakatlarda iste'mol solig'i deb ham ataladi.

Aksiz solig'i stavkasi Vazirlar Mahkamasining qarori bilan tasdiqlanadi. Aksiz solig'i stavkalarini O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilash har yilgi budjetning asosiy ko'rsatkichlari belgilanganda ko'rsatiladi. Biroq yil davomida aksiz stavkalariga o' zgartirishlar kiritib borilishi mum kin.

Aksiz solig' i to' lanadigan tovarlami ishlab chiqaruvchi korxonalar, mulk shaklidan qat'iy nazar, shu tovarlami eksportga chiqarsalar, aksiz solig'i to'lashdan ozod bo'ladilar. Qizil Yarimoy jamiyati korxonalari ishlab chiqargan tovarlardan kelgan daromadlarini jamiyatning Ustavida ko'zda tutilgan vazifalami bajarishga sarflasa, u holda ular ham aksiz solig'i to'lashdan ozod bo'ladi.

Aksiz solig' i summasi ikki xii formula bi Ian aniqlanadi. Agar tovarlar mamlakat ichida ishlab chiqilsa va sotilsa, aksiz solig'i summasi quyidagi formula yordamida aniqlanadi: