Кбк: 60. 5(5Ў) 31 Санжар Юлдашев Социологик тадқиқот методологияси [матн] / С. Юлдашев. Т.: Тошкент ислом университети, 2018. 228 б. (575. 1) Кбк: 31

3-мавзу: СОЦИОЛОГИК ТАДҚИҚОТЛАРДА
САРАЛАШ МЕТОДИКАСИ
Мавзуга кириш
“Жамиятда ошкоралик ва очиқликни 
таъминлаш масаласи жамоатчилик 
фикрини ўрганиш усул-услубларининг қай 
даражада ривожлангани билан бевосита 
боғлиқдир”.
9
Ислом КАРИМОВ
Олдинги мавзуда таъкидлаб ўтилганидек, социологик тадқиқот 
жуда мураккаб ва кўп қиррали илмий фаолият саналади. Чунки у 
бевосита ижтимоий муаммоларнинг ташувчиси, яъни ижтимоий-
демографик ранг-барангликка эга бўлган халқ вакиллари билан 
бевосита тўқнаш келади. Бу борада унинг тадқиқот йўлида бир қатор 
саволлар юзага кела бошлайди: 
ушбу муаммо барчага тегишлими?; 
кимдан кўпроқ ҳақиқатга яқин бўлган маълумотни олса бўлади?; 
муаммони чуқур ўрганиш учун неча киши билан сўров ўтказиш керак?
ва шунга ўхшаш бошқа саволлар. Бу каби мураккаб саволларга жавоб 
топишда социологик тадқиқотлар методологиясидан муҳим ўрин 
эгаллаган саралаш методикаси ёрдам беради.
Оддий қилиб айтганда, 
саралаш методикаси
 деганда социологик 
сўровга жалб қилиш мумкин бўлган эҳтимолий респондентларни 
қидириш ва танлашга оид методлар, усуллар ва жараёнлар 
мажмуаси тушунилади.
Одатда, социологик сўровда бутун аҳолини 
ёппасига сўровга жалб қилишнинг имконияти чекланган бўлади. Шу 
сабабли, социологик тадқиқотда ўрганиш учун умумий аҳолининг 
миқдоран қисқартирилган аналогининг моделини яратишга тўғри 
келади. Ана шу вазифа бевосита саралаш методикаси доирасида ҳал 
9
“Халқ сўзи” 2002 йил, 30 август.

---

82
қилиниши лозим. Тўғри саралаш – ҳар қандай сўровнинг муваффақият 
гаровидир. 
Ушбу маъруза талабаларга социологик тадқиқотни режалашти-
риш босқичида муҳим ўрин эгалловчи саралаш методикасининг 
тушунчаси, моҳияти, услубий талаблари ва жараёни тўғрисида 
ахборот беришга мўлжалланган.