Katta zubturum quritilmagan japıraǵı folia plantaginis majoris recens

Katta zubturum quritilmagan japıraǵı - folia plantaginis majoris recens
0 'simlikniń atı. Úlken zubturum — Plantago major L.; zubturum doshlar —Plantaginaceae shańaraǵına kiredi.
Zubturum kóp jıllıq, kalta hám qalın túbirpoyali o 't ósimlik. Túbirpoyasiniń joqarı tárepinen (jer ústinde) uzın, qanatlı bandli túbir aldı tap 'pbarglar, tómengi úshek onidan bolsa (jer astında ) júdá kóp mayda túbirler ósip shıqqan boladı. Túbir aldı topbarglari keń ellipssimon yamasa keń máyeksimon, tegis qırlı hám iri boladı. G ul o 'qi bir yamasa bir neshe, tuksiz, boyı 10—45 sm. Gulleri ápiwayı masaqqa tóplanǵan. Guli mayda, kórimsiz. Gulkosashasi tap 'rt bólekke qırqılǵan, gúldiń tajıisi ash q o 'n g 'ir reńli, tap 'rt bólekli, otaligi 4, analıq túyini qos belgili, joqarıǵa jaylasqan. Mıywesi máyeksimon, kóp urıwlı ǵórekshe.
May-iyun aylarında gúlleydi.
Geografiyalıq tarqalıwı. Burınǵı Birlespediń hámme rayonlarında jol jaǵalarında, atızlarda, egisliklerde, o 'tlo q la rd a, o 'r m o n shetlerinde, salma boyida hám de taǵı basqa ızǵar jerlerde ósedi.
Ximiyalıq quramı. Ónim quramında aukubin (rinantin)
glikozidi, ashshı, silekey hám oshlovshi elementlar, flavonoidlar (apigenin, gomoplantagenin, lyuteolin hám skutellyarein glikozidlari hám basqalar ), karotin da de askorbin, limon kislotalar,
faktor T hám vitamin K boladı.
Isletiliwi. Zubturum o'simliginiń dárilik preparatlari isiwge qarsı hám qaqırıq kóshiriwshi qural (japıraq demlemesi) retinde, m e'da ishek kesellikleri (sozılmalı gipoatsidli gastrit, normal hám kem kislotalıq sharayattaǵı m e'd a-o 'n eki barmaq ishek jarası ) ni (plantoglutsid preparati), anatsid gastrit, sozılmalı hám dúzeliwiqıyın bolǵan kolit hám de jaralardı (quritilmagan japıraǵı hám búrge zubturumniń quritilmagan jer ústki bóleginiń shiralari birgelikte) emlewde qollanıladı.
Dárilik preparatlari. Demleme, nastoyka, jańa jıynalǵan, quritilmagan bargniń konservatsiya etilgen shirasi, plantoglutsid preparati, japıraq briketi. Japıraq jótelde beriletuǵın shaylar — yig'm alar quramına kiredi. Medicinada úlken zubturum menen bir qatarda orta hám de lansetsimon zubturum ósimlikleri de isletiledi

Zig ir urıwı - semina lini

Ósimliktiń atı. Z ig 'i r — Linum usitatissimum L.;
zig'irdoshlar — Linaceae shańaraǵına kiredi. Bir jıllıq ot ósimlik. Poyasi tik o'suvshi, jińishke, cilindrs isenim, joqarı bólegi shoxlagan. Japıraǵı lansetsimon yamasa sızıqsimon, o 'tkir ushlı, tegis qırlı bolıp, poyada izbe-iz, bandsiz o'rnashgan. Gulleri poya hám shaqları ushida boladı. Kishkene kese japıraǵı, tojjapıraǵı hám de shańshısı (otaligi) besewden, analıq túyini bolsa bes xanalı, joqarıǵa jaylasqan. Tojjapıraǵı kók, tamırı bolsa shańshı ipiga uqsap, biynápshe gúli rangga boyalǵan. Mıywesi — 10 urıwlı, domalaq, qurǵaqlay ǵórekshe. lyun-avgust aylarında gúlleydi. Egiletuǵın zig'ir bir neshe qıylı bolıp, uzın talshıqlı hám de sershoxlisi bólek áhmiyetli esaplanadı. Uzın talshıqlı zig'ir tiykarınan talshıq, sershoxlisi bolsa may alıw ushın egiledi. Uzın talshıqlı zig'irniń bálentligi 60—120 sm bolıp, poyasi
kóp shaq shıǵarmaydı, ǵórekleri pıskende ashılmaydı. Sershox zig'irniń bálentligi 30—50 sm bolıp, ǵórekleri pıskende ashıladı.