Katta zubturum quritilmagan japıraǵı folia plantaginis majoris recens

Geograflk tarqalıwı. Jabayı halda burınǵı Birlespediń o' rmon shól zonasındaǵı ızǵar o' rmonlarda, ızǵar otlaqlarda, batpaqshetlarida hám salma boyida ósedi. Burınǵı Birlespediń Ovrupo bóleginde, Sibirda hám basqa rayonla rda kóplegen o'stiriladi.
Ximiyalıq quramı. Japıraq quramında 400 mg procentkeshe askorbin kislota, vitamin P hám efir moyi boladı. Mıywe quramında 568 mg procentkeshe askorbin kislota, 3 mg procent karotin, vitamin Br Br Bb, Ki hám 2, 5-4, 5 procentkeshe organikalıq kislotalar (tiykarınan, alma hám limon kislotalar ), 4, 5—16. 8 procentkeshe qant, oshlovshi hám 0, 5 procentkeshe pektin elementlar, antosian birikpeleri (cianidin hám delfinidin, olardıń glikozidlari) hám de flavonoidlar (kversetin hám izokversitrin, katexinlar) boladı.
Isletiliwi. Qara qaraǵat japıraǵı hám mıywe preparatlari lavsha (singa) hám de taǵı basqa gipo hám avıtamınoz keselliklerdi emlew ushın isletiledi. Mıywesi xalıq shıpakerlik kásibiinde terlatuvshi hám sidik aydawshı, ish ketiwine qarsı, japıraǵı bolsa samal keselliginde hám de terlatuvshi dári retinde isletiledi.
Dárilik preparatlari. Bargva mıywe demlemeleri. Ósimliktiń japıraǵı hám mıywesi vitamin shayları — jıynamaları quramına kiredi.


O rmon qulupnayiniń japıraǵı hám mıywesi - Folia et fructus fragariae vescae
Ósimliktiń atı. O' rmon qulupnayi (yertut) — Fragaria vesca L.; ra'noguldoshlar — Rosaceae shańaraǵına kiredi. Kóp jıllıq, boyı 5 - 2 0 (geyde 30 ) sm bolǵan qo'ng' i r reń túbirpoyali hám mayda túbirli ot ósimlik. Poyasi bir yamasa bir neshe, tik o'suvshi, túkli, bir yamasa eki jaqsı taraqqiy etpegen ápiwayı bargshali, joqarı bólegi kem gulli, qasnaqsimon yamasa qalqansimon topgul menen tamamlanadı. Túbirpoyadan uzın.jińishke — ipsimon, o'rmalab o'suvshi hám bo'g'imlaridan túbir shıǵarıp, jerge o' rnashadigan putaqlar hám de túbir aldı top japıraqları ósip shıǵadı. Japıraqları uzın bandli, úsh plastinkalı. Bargshalari bandsiz, ellipssimon yamasa rombsimon, iri tishsimon qırlı, toq -jasıl, tómengi tárepi kóbirek túkli hám ash jasılzangoriroq tusli. Gulleri iri, uzın bandli, gulqo'rg'oni quramalı, gúl kishkene kesesi 5 ishki, iri hám 5 kishilew sırtqı kishkene kese japıraqlardan shólkemlesken, gúldiń tajıijapıraǵı besew, aq reńli, shańshıları (ákelikleri) hám tuqımgershilik qánigesileri (analıqları ) kóp sanlı. Mıywesi — máyeks isenim yamasa keń ellipssimon, qızıl reńli, yoqiml i, s h i r ın -n o rd o n mazal i, huwısh b o 'y hidli, jumsaq, sershirali, etli, gúl o' rnidan payda bolǵan jalǵan mıywe. Onıń jumsaq bóleginde mayda, qurǵaqlay haqıyqıy mevashalar — pıstelar jaylasqan. May-iyun aylarında gúlleydi, mıywesi iyun -iyulda pishadi.