Katta zubturum quritilmagan japıraǵı folia plantaginis majoris recens

Geografiyalıq tarqalıwı. Uzın talshıqlı zig'ir Ukraina, Belorus, Rossiyanıń Ovrupo bólegi Oraylıq hám G'a rbiy wálayatlarında, sershox zig'ir bolsa qubla rayonlarda, Batıs Sibir hám Arqa Kavkaz hám de Orta Aziyada o'stiriladi.
Ximiyalıq quramı. Zig'ir urıwı quramında 30—48 procent quriydigan may, 5—12 procent silekey elementlar, 18—33 procent belok elementlar, 12—26 procent uglevodlar, fermentler hám karotin b o 'ladi. 0 'simlikniń hámme shólkemlerinde (ásirese, maysasında ) linamarin glukozidi ushraydı. Urıwdıń silekey elementları gidroliz etilse, galaktoza, ksiloza, árebinoza hám ramnoza qantları hám de galakturon kislota payda boladı.
Isletiliwi. Zig'ir urıwı qorshap alıwshı hám ish yumshatuvshi dári retinde qollanıladı. Silekey eritpe tayarlaw ushın urıw pútkilliginshe ıssı suwda (1 : 30 ) shayqatıladı. Silekey elementlar urıwınıń epidermis qabatında bolǵanınan demde suwda erip, ajralıp shıǵadı.
Urıwdıń 15—20 protsentli qaynatılǵanı awız shayqaw ushın isletiledi. Gúnjara untaqı (poroshogi) (geyde pútkil urıwdı yanshib tayarlanǵan untaq ) denediń og'riyotgan jayına qızdırıp qóyıladı. Zig'ir moyi medicinada, azıq -ova ıyt sanaatında hám texnikada qollanıladı. Zig'ir moyidan alınatuǵın linetol preparati (olein, linol, linolen hám basqa may kislotalarınıń etil efirlariniń qospası ) jáne onıń kompleks preparati — livian ateroskleroz keselligin emlew hám aldın alıwda hám de kúygendi hám nur terapiyası nátiyjesinde zálellengen jaylardı emlewde qollanıladı.
Zig'ir poyasini ivitib, talshıq alınadı. Bul talshıq toqımashılıq sanaatında keń isletiledi.
Dárilik preparatlari. Silekey eritpesi, 15—20 protsentli qaynatılǵan, urıw untaqı — poroshogi (onı ), livian preparati.
Búrge zubturum urıw1 - semina psyllii Búrge zubturumniń quritilmagan jer ústki
Bólegi - herba plantaginis psyllii recens
Ósimliktiń atı. Búrge zubturumi — Plantago psyllium L. zubturumdoshlar — Plantaginaceac shańaraǵına kiredi. Boyı 10—40 sm keletuǵın bir jıllıq ot ósimlik. Poyasi sershox, joqarı bólegi bezli túkler menen oralǵan. Japıraǵı sızıqsimon bolıp, poyada keri o'rnashgan. Gulleri kalta, sharsimon masaqshaga tóplanǵan. Masaqsha uzın bandli bolıp, japıraq qo'ltig'idan ósip shıǵadı. Kishkene kese hám tojbarglari hám de otaligi tórtewden, analıq túyini qos belgili, joqarıda jaylasqan. Mıywesi — eki urıwlı ǵórek. lyun ayında gúlleydi, urıwı avgustda yetiladi.