Kasimova Gulyar Axmatovna Sholdarov Dilshod Azimiddin o’g’li

10.1.-jadval. 
Dunyo mamlakatlari bo’yicha pensiya tizimida qoplash koeffitsentining 
o’zgarishi
181
. 
Mamlakatlar 
Davlat 
taqsimlan
uvchi 
pensiya 
Majburiy 
jamg’arib 
boriladigan 
tizimlar 
Ixtiyoriy 
jamg’arib 
boriladigan 
tizimlar 
Jami 
181
OECD Pensions at a Glance 2013: OECD and G20 Indicators // OECD Publishing. 2013. –R.364p. 

---

383 
tizimi 
 
Belgiya 
41,0 
- 
15,1 
56,1 
Kanada 
39,2 
- 
33,9 
73,1 
Chili 
4,8 
37,2 
- 
42,0 
Chexiya 
43,5 
- 
39,2 
82,7 
Germaniya 
42,0 
- 
16,0 
58,0 
Irlandiya 
36,7 
- 
43,0 
79,7 
Yangi Zelandiya 
40,6 
- 
14,1 
54,7 
Norvegiya 
45,7 
6,8 
11,3 
63,8 
Shvetsiya 
33,9 
21,7 
- 
55,6 
Shvetsariya 
32,0 
23,1 
- 
55,1 
Buyuk Britaniya 
35,6 
- 
34,5 
67,1 
AQSh 
38,3 
- 
37,8 
76,1 
Rossiya 
33,0 
2,0 
- 
35,0 
Saudiya 
Arabistoni 
100,0 
- 
- 
100,0 
JAR 
- 
- 
54,5 
54,5 
Evropa Ittifoqi 
47,0 
- 
10,6 
57,6 
IXTT 
40,6 
- 
27,3 
67,9 
Pensiya amaliyotida pensiya tizimini moliyaviy barqarorligini ta’minlash va 
samarali faoliyat ko’rsatishining muhim ko’rsatkichi bog’liqlik koeffitsienti 
hisoblanadi, Xalqaro mehnat tashkiloti tavsiyasiga ko’ra bir pensionerga to’lov 
to’layotgan ishlovchilar soni kamida ikki kishi bo’lishi lozim va to’lovlar 
davlatning birdamlik tamoyiliga asoslangan bo’lishi kerak. O’zbekistonda esa 
demografik vaziyat hozirda yaxshi bo’lib, har bir pensionerga 5-6 ishlovchi to’g’ri 
kelmoqda. Biroq yaqin besh yillikda Ikkinchi jahon urushidan keyingi demografik 
vaziyat tufayli tug’ilganlarni pensiyaga chiqish yoshiga etishi va 2016 yildan 
boshlab avval imtiyozlari bekor qilingan shaxslarni pensiyani rasmiylashtirishi 
tufayli har yili pensiyaga chiquvchi shaxslarga (150 ming) nisbatan ko’p (270 

---

384 
ming) kishilarning murojaat qilishi kutilmoqda. Bu esa bog’liqlik koeffitsientini 
xavotirli nuqtaga yaqinlashtiradi. 
Tahlillar ko’rsatishicha, jahon amaliyotida jamg’ariladigan komponentlar bilan 
qo’llab-quvvatlanayotgan taqsimlanuvchi pensiya ta’minoti tizimlari etakchi 
mavqega ega bo’lmoqda. Bu, o’z navbatida, milliy pensiya tizimlarining moliyaviy 
barqarorligini ta’minlash taqsimlanuvchi va jamg’arib boriladigan pensiya 
elementlarini o’zida mujassamlashtigan aralash pensiya tizimlarini rivojlantirish 
maqsadga muvofiq ekanligini ko’rsatmoqda. 
Jamg’ariladigan pensiya tizimini takomillashtirish, pensiya tizimini moliyaviy 
barqarorligi, amalga oshiriladigan pensiya islohotlarning samaradorligi va Pensiya 
jamg’armasi mablag’larini maqsadli sarflanishi ustidan nazorat qilish, qoplash 
koeffitsientini ta’minlash va monitoring olib borish zarur. Pensiya jamg’armasi 
daromadlari va xarajatlarini uzoq muddatli davrga prognozlashdagi ishonchlilik va 
asoslanganlikni ta’minlash, uzoq muddatli prognozlashda vujudga keladigan 
tavakkalchiliklarni 
sug’urtalash samarali pensiya tizimini shakllantirish 
yo’nalishlari hisoblanadi. 
O’zbekiston 
Respublikasining 
"Fuqarolarning 
davlat 
pensiya 
ta’minoti 
to’g’risida"gi Qonuniga muvofiq «Pensiyalarni to’lashga xarajatlarni qoplash 
tartibi to’g’risida»gi Nizomda YaIT va fuqarolarning sug’urta badallari, pensiya va 
nafaqalarni buxgalteriya hisobiga olish tartibi belgilab berilgan. Majburiy to’lovlar 
6520 "Maqsadli davlat jamg’armalariga to’lovlar" hisobvarag’i krediti bo’yicha, 
pensiya va nafaqalar 6710 "Xodimlar bilan mehnatga haq to’lash bo’yicha hisob-
kitoblar" hisobvarag’ida aks ettiriladi. Pensiya jamg’armasiga YaIT va 
fuqarolarning sug’urta badallari hisob-kitoblarining to’g’riligi, to’liq va o’z vaqtida 
to’langanligi ustidan nazorat davlat soliq xizmati organlari tomonidan qonun 
hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.
Tashkilotlar tomonidan O’zbekiston Respublikasining "Fuqarolarning davlat 
pensiya ta’minoti to’g’risida"gi Qonuniga muvofiq, Pensiya jamg’armasi 
xarajatlarini to’liq va o’z vaqtida qoplanishi yuzasidan nazorat Pensiya 

---

385 
jamg’armasi tuman (shahar) bo’limlari va davlat soliq xizmati organlari tomonidan 
qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.