Kasbiy pedagogika

I. Empirik darajadagi metodlar: 
1) diagnostik metodlar (anketalash, hujjatlarni o‘rganish, intervyu uyushtirish, 
suxbatlar), sosiometrik metodlar; 
2) observasion metodlar (bevosita va bilvosita kuzatish, to‘g‘ri va uzokdan 
kuzatish, bevosita jarayonda qatnashish orqali kuzatish, o‘z-o‘zini kuzatish); 

---

92 
3) prognostik metodlar (ekspertlar metodi bilan baholash, bir-biriga bog‘lik 
bo‘lmagan xarakteristikalarni umumlashtirish, modellashtirish, ekstropolyasiya, 
shkalalash, ranglash, «Dolfa metodi» va boshqalar); 
4) eksperimental metodlar (sifat eksperimenti, o‘lchash eksperimenti, konstatasiya 
eksperimenti, shakllantirish eksperimenti, prognostik eksperiment va boshqalar); 
5) praksimetrik metodlar (faoliyat natijalarini analiz qilish, modellashtirish, 
professiografik va psixografik analiz, xronometraj); 
6) matematik metodlar (korrelyasion analiz, faktorli analiz, dispers analiz va 
boshkalar). 
II. Nazariy darajadagi metodlar: 
1) Ilmiy bilish darajadagi metodlar: 
- psixologo-pedagogik va sosial adabiyotlarni analiz qilshi; 
- empirik materiallarni sintez qilish; 
- to‘plangan materiallarni tasniflash; 
- tekshirilayotgan jarayonini deduksiyalash; 
- induksiyalash; 
- analoglarni ko‘rish; 
- modellashtirish. 
2) Mantiqiy analizga asoslangan metodlar: 
- o‘xshatishlik metodlari; 
- o‘ziga xosligini aniqlash metodlari;
- o‘ziga xos uzviy bog‘liqligi o‘zgarishlarini analiz qilish metodi. 
Ilmiy tadqisot bosqichlari: 
1-bosqich
. Nazariy izlanish bosqichi. Bu bosqichda tadkiqot muammosi ilmiy 
jihatdai obdon o‘ylab ko‘riladi. 
Kerak bo‘lganda muammoning hozirgi axvolini chuqurroq tushunib etmoq uchun 
uzoq va yaqin o‘tmishni tarixiy-nazariy analiz qilinadi. Natijada tadknqotning tub 
negizi aniqlanadi, tadqiqot maqsadiga mos adekvat metodologiya va tadqiqot metodlari 
aniqlanadi, tushunchalar apparati kiritiladi, umumiy va xususiy gipotezalar, taxminlar 
qo‘yiladi, tadqiqotni tashkillashtirish elementlari belgilanadi. 
Bu bosqichda yana tadqiqot ob‘ektining (institut, maktab, kolledj, lisey va 
hokazolar) ish tajribasi o‘rganiladi, umumlashtiriladi va analiz qilinadi. O‘rganilayotgan 
muammo bo‘yicha talabalar, bitiruvchilar, o‘qituvchilar kuzatiladi, suhbat, anketalar 
o‘tkaziladi, intervyular olinadi, o‘quvmetodik va rejalashtirish hisobot hujjatlari 
o‘rganiladi. Tadqiqot tub maqsadlarini aniqlashtirish maqsadida izlanish 
eksperimentlari o‘tkaziladi. 
2-bosqich
. Eksperimental-diagnostik bosqichida o‘quv-tarbiya jarayonining 
mexanizmi, xossalari, o‘ziga xos qarama-qarshiliklari, jarayon rivojlanishinnng sifat 
belgilari, tezligi, shiddatkorligi, darajalari o‘rganiladi. 
Bu bosqichda hisobga olish eksperimenti bilai bir qatorda anketalash, suhbatlar, 
o‘z-o‘zini baholash, reyting baholash, shkalalash, ranglash kabi metodlar orqali 
dastlabki sinov shakllantirish eksperimentlari o‘tkaziladi. 
3-bosqich
. Tajriba eksperimental bosqichida nazariy va metodik ishlanmalar, 
yangi darslik o‘quv qo‘llanmalari, o‘qitishning yangi izchil metodlari tekshirib ko‘riladi 
va tegishli aniqliklar kiritiladi. 

---

93 
4-bosqich
. YAkunlovchi umumlashtirish bosqichi xisoblanadi. Tadqiqot natijasida 
olingan natijalar yana bir bor sistemaga solinadi, ishlab chiqiladi, ksrak bo‘lgan xollarda 
ilmiy-tadqiqot natijasida olingan metodik yo‘riqnomalar, xulosalar qaytadan tekshirib 
ko‘riladi yoxud o‘quv yurtlari amaliyotida bevosita qo‘llab ko‘rilib, tegishli xulosalar 
olinadi.