Kasbiy pedagogika

2,3. 0 ‘rta O siyo m u ta fa k k ir olim lari kasbiy
t a ’lim h aqid a
Zar dus ht i yl ar ni ng m u q a d d a s kitobi «Ave st o»da ha m kas b- hunar 
t a ’lim-tarbiya mas al al a r i ga katta a h a mi ya t berilgan. Unda: «tarbiya 
hayot i ni ng eng m u h i m tirgagi, t ayanchi b o' l i b hisoblar.ishi lozim. 
Ha r bir yoshni s hu n d a y tarbiyalash lozimki, u avval yaxshi o' qi s hni ,
kevin esa, yozishni o ' r g a n i s h bilan eng y uk s ak p o g ' o n a g a ko' t ar il s i n» 
deyiigan.
Im o m a l -Buxori yni ng t arbiya haqidagi qar ashl ari da j a h o i a t kishiga 
o ' l i m keltiruvchi fojia sifatida qoralanadi. U odaml ar ni t o ' g ' r i so'zli
44

---

bo' l i shga. v a ' d a g a vafo qilishga d a ' v a t etib. munofiq ki shi ning ucht a 
belgisini ko' r sa t ad i . ular v o l g ’on gapirish, v a ' d a g a vafo qi lma sl i k va 
om o na t g a xi yonat qilishdan iboratligini ayt gan I m o m al -Buxo r i yni ng 
t a ’lim-tarbiya xus us i dagi t a ’limotida axl oqi y qarashl ar m u h i m o ' r i n 
tutadi.
Yoshlarimizni t arbiyalash ularga kasb - hun ar o' r gat ish uch u n bi- 
rinchi galda, sharq mut afakkir lari ni ng d ur u- gavhar i ga teng m a ' n a ­
viy meroslari misol b o ' l a oladi. Abu N a s r Farobiy, A h m a d Yassaviy, 
Baxouddi n Na qs hba ndi y. Imom al-Buxoriy, Ab u Rayhon Beruniy, 
Abu Ali ibn Sino, al -Xorazmi y. al -Farg' oni y, Firdavsiy, A m i r Temur, 
Na voi y va B ob u r singari j a h o n g a taniqli va shul ar singari bos hqa 
aql egalarining ijtimoiy-siyosiy, falsafiy t a ’limotlariga t ayani b ish 
ko'rilsa. t arbi ya t a ’sirchanligi y a na da m u k a m m a l l i k kasb etadi.
O ' r t a asr ijtimoiy-falsafiy fikr taraqqiyoti m u taf a kk i r A b u N a s r
Farobiy nomi bilan b o g ' l i q bo'lib, uni ng inson kamoloti haqidagi 
t a ’limoti t a ’lim-tarbiya sohasi da katta ah a mi ya tg a ega. M a s h h ur
yunon faylasufi Aristotel keyin Sharqda o ‘z bilimi. fikr doi rasining 
kengligi bilan n om chi qar gan yirik m u taf a kki r Farobiyni «mual li m 
us-soniy» («ikkinchi mual li m») deb atavdilar. Farobi y o ' z asarlarida 
t a ’l i m-tarbi yani ng muhi ml i gi , o' qi tuvch i kasb-hunari, unda ni mal arga 
e ’tibor berish zarurligi, t a ’lim-tarbiya berish usullari haqida fikr 
yuritadi.
«Fozil o d a ml a r shahri», «Baxt va saoda t ga erishuv t o ' g' r is i da » ,
« l i mni ng kelib chiqishi», «Aql m a ’nolari t o ' g ' r i s i d a » kabi asarlarida 
kas b- hunar qilish asosi da ijtimoiy-tarbiyaviy qarashlari o ' z ifodasini 
topgan.
Sharqda m a s h h u r b o ' l g a n al l omal ardan biri A b u Ali ibn Sinodir. 
Ibn Sino bolalarni m a k t a b d a o' qi t i s h va ularga kasb- hunar berish 
zarurligini qayd etar ekan, t a ’li m-tarbi yada quyidagi t amoyi ll arga 
rioya qilish zarurligini t a ’kidlaydi.
- y o s h l a r g a t a ’lim berishda b i r d a n i g a k i t o b g a b a n d qilib qo' ymas l i k;
- t a’limda y engi ld a n o g' ir ga borish orqali bilim berish;
- olib bori l adi gan m a s hq l ar bolalar yos hi ga mo s bo'lishi;
45

---

- j a m o a bo' l ib makt abda o ' q i s hg a e' ti bor berish;
- bilim berishda bolalarning bi l imga moyilligi, qiziqishi va qobi- 
liyatini hi sobga olish;
- o ' qi s h ni j i smo n i y mas hql ar bilan q o ' s h i b olib borish.