|
Nazorat savollari:
1. Xalq xo'jaligining qanday tarm oqlari mavjud? Ularni izohlab bering
2. O'M KH Tdagi tayyorlov yo'nalishlari, kasblar va ixtisosliklar umumdavlat
tasniflagichi tuzilishi va mazmunini izohlab bering.
3. О 'MKHTda kichik mutaxassis tayyorlash tizimini izohlab bering.
4. Nazariy ta "lim m azmunini izohlab bering.
5. Ishlab chiqarish ta 'limi mazmunini izohlab bering.
! 29
8-B O B . K A S B I Y T A’L I M T I Z I M L A R I N I N G Q I Y O S I Y
T A H L IL I (C H E T E L TA,J R IB A S I M IS O L ID A )
Tayanch iborular: kasbiy ta'lim nzliiksizlik, isloh qilish, intellektual salohiyat,
qiyosiy izlanish. ta'lim i tizimini oqilona boshqarish. yaxlit axborot makoni, xizm at
ko'rstaish bozori, barqaror rirojlanish, barkamol avlod.
8.1. K a sb iy t a ’Iimga tegishli ilg‘or chet el tajribasini o ‘rganish
b o ‘yich a q iyosiy izlan ish lar olib borishn in g
m a q sad i va m a z m u n i
Butun dunyo m iqiyosidagi, ayniqsa. rivojlangan davlatlardagi
ta 'l i m . j u m la d a n kasbiy t a 'l i m sohasidagi ishlar, bu sohadagi yan-
giliklar, olib borilayotgan ilmiy tadqiqot ishlari barcha m a m la k a tla r
qatori bizning m am lak atim izd a ham o'rganilib. ularning tajribasi o 'z
am a liy o tim iz g a tatbiq qilib borilm oqda.
K asbiy t a ’limga tegishli ilg 'o r chet el tajribasini o 'r g a n is h b o 'y i
cha izlanishlar olib borish natijalarini j a h o n t a ’lim ja ra y o n ig a tatbiq
etishda m a z k u r davlatlarning tegishli tashkilotlari bilan bir q atorda
xalqaro tashkilotlar ham bir qator ishlarni am alga oshirm oqda.
Jum ladan. Y U N E S K O tashkilotining tashkii topishi va fan texnika
taraqqiyotini, ta 'lim sohasini rivojlantirish b o 'y ic h a olib b o ra yotga n
ishlari diqqatga sazovordir.
Y U N E S K O B irlashgan M illatlar Tashkilotining ta 'lim , fan. m a-
daniyat m asalalarini rivoj lantirishga ixtisoslashtiri lgan tashki loti b o '-
lib, u 1946-yilda tashkii etilg an . B M T ikkinchi j a h o n urushidan keyin
suveren davlatlarning ixtiyoriy birlashuvi asosida j a h o n d a tinchlik
va xavfsizlikni saqlash h am d a davlatlar o 'rta sid a tinch h a m k orlikni
rivojlantirish m aqsadida tuzilgan. B M T o 'z in in g tuzilishiga k o 'r a
Bosh A s sa m b le y a (Yalpi majlis). xavfsizlik kengashi. xalqaro sudga
ega. B ulardan tashqari, B M T n in g do im iy am alda b o 'lg a n faoliyatini
K otibiyat olib boradi va uning ishini B osh A ssam b ley a say lab q o 'y g a n
bosh kotib boshqarib boradi.
B osh A ss a m b le y a har у ili ja h o n s i y o s a tin in g d o lz a rb m u a m m o la rin i
m u h o k a m a qiladi va bu m asala la r b o 'y ic h a B M T g a a 'z o b o 'l g a n
d avlatlarga yoki xavfsizlik k en g a sh ig a tavsiyalar beradi.
Y U N E S K O faoliyati оЧа x ilm a-xil v a k o ‘p qirralidir. U n in g
t a ’lim sohasidagi ishlari k o ‘p y o ‘n alishlarda olib boriladi. Jum ladan,
rivojlan ay o tg an m a m la k a tla rd a savodsizlikni tugatish, j a h o n t a ’limi
rivojlanishidagi tendensiyalarni tahlil qilish va uni o m m alashtirish,
u yoki bu m a m la k a td a t a ’lim b o ‘yich a olib borilayotgan siyosatni,
ayrim ilmiy izlanishlarni h am m o d d iy h am m a ’naviy r a g ‘batlantirish
va boshqalar.
Fan va tex n o lo g iy an i rivojlantirish b o ra sid a Y U N E S K O bir q ator
davlatlararo dasturni a m a lg a oshirdi. B u dastur, asosan, e k ologik
m uhitni y axshilash, atrof-m uhitni m u h o fa z a qilish, t a ’lim sohasini
rivojlantirishning dolzarb m u a m m o la ri bilan b o g ‘liqdir.
H a r bir j a m i y a t n in g kelajagi un in g ajralm as qism i va hayotiy
jih ati b o ‘lgan t a ’lim tizim ining q ay d arajad a rivojlanganligi bi
lan belgilanadi. B ugu n g i kunda, m ustaq il tara qqiyot y o ‘lidan bo-
rayotgan m a m la k a tim iz n in g u zluksiz t a ’lim tizimini isloh qilish
va takom ilia shtirish, y angi sifat b o sq ich ig a k o ‘tarish, u n g a il g ‘or
p e d a g o g ik v a ax b o ro t texnologiyalarini j o r i y qilish h a m d a t a ’lim sa-
m aradorligini oshirish davlat siyosati d arajasig a k o ‘tarildi. « T a ’lim
t o ‘g ‘risida»gi Q o n u n va « K a d rla r tay y o rla sh m illiy d asturi»ning q a
bul qilinishi bilan u zluksiz t a ’lim tizim i orqali z a m o n a v iy kadrlar
t a y y o rla sh n in g asosi yaratildi.
M a ’lumki, u zluksizlik va u z v iy lik t a ’lim tiz im d a ortiq ch a takro-
riylikka c he k q o ‘yib, avvalo, j a m i y a t n i n g m a ’naviy v a intellektual sa-
lohiyatini kengaytiradi. qolaversa, d a v la tn in g ijtimoiy va ilm iy-texnik
taraqqiyotini takom iliashtirish om ili sifatida ishlab ch iqarishning
b arq aro r rivojlanishini t a ’m inlavdi. P e d a g o g ik tadqiqotlarning ri-
vojlanishi va natijalarining o ‘q u v -ta rb iy a jarayoniga kirib kelishi,
s huningdek, tad q iq o t natijalarini j a d a llik bilan tarqalishini t a 'm i n -
lovchi ax b o ro t tex n o lo g iy alarin in g tez a lm ash in u v i va takom illa sh u v i
jarayonida har bir inson o ’z kasbiy tayyorgarligini, m ahoratini
kuchaytirish im koniyati y aratilm oqda.
T a ’limga, ju m la d a n kasbiy t a ’Iimga tegishli ilg‘o r c h e t e l tajribasini
o ‘rganish b o 'y i c h a qiyosiy izlanishlar olib borishning m aqsadi quyi-
dagilardan iborat:
- kasb-hunar t a ’limi tarixi, m eto d o lo g ik asoslari va rivojlanish
istiqbollari. iig 'o r peda g o g ik tajribalarni tahlil etish va um u m la sh tirish
t a ’lim jarayonida o 'q itish vositalarini keng q o 'lla sh , DTSlari, rejalar
va dasturlar m azm u n in i tahlil etish va boshqalar b o 'y i c h a iig 'o r chet
el tajribasini o 'rg a n is h va ularni ta 'lim tizim im izg a qoMlash va uni
takom illashtirish:
- «Ta’lim to 'g 'risid a» g i O 'zbekiston Respublikasi Q onuniga m u
vofiq ta ’lim tizimini isloh qilish, davlat va nodavlat ta ’lim muassasalari
ham da t a ’lim va kadrlar tayyorlash sohasida raqobat muhitini shakl
lantirish negizida t a ’lim tizimini izchil rivojlantirishni ta ’minlash;
- ta 'lim va kadrlar tayyorlash tizimini ja m i y a td a am a lg a oshiri-
layotgan yangilanish, rivojlangan dem o k ra tik huquqiy davlat qurilishi
jarayoniga m o slash va t a ’lim tizimi m uassasalarini yuqori malakali
m utaxassislar bilan t a ’minlash;
- kadrlar tayyorlash tizimi va m azm unini m a m lak atn in g ijtimoiy
va iqtisodiy taraqqiyoti istiqbollaridan, j a m i y a t ehtiyojlaridan, fan,
m adaniyat. texnika va te x n o logiyaning z a m o n a v iy yutuqlaridan k e
lib chiqqan holda qayta qurish, uning am a ld a faoliyat k o ‘rsatishi va
b arqaror rivojlanishining kafolatlarini, ustuvorligini t a ’m inlovchi
m e ’yortiv, m o d d iy -tex n ik a va axborot bazasini yaratish;
-- t a 'lim tizim ig a chet-el investitsiyalari j a l b etishni am aliyotga
joriy etish va o 'z a r o m anfa atli xalqaro ham korlikni rivojlantirish.
K asbiy t a ’limga tegishli iig 'o r chet el tajribasini o 'rg a n ish b o 'y i c h a
qiyosiy izlanishlar olib borishning m azm uni.
O 'r t a m axsus k as b -h u n ar t a ’lim iga tegishli chet el tajribasini o ' r
ganish b o 'y ic h a izlanilar quyidagi asosiy y o ‘nalishlarda olib borilishi
m um kin:
- K a sb -h u n ar t a ’lim ining uzluksizligini t a ’m inlash uni m a z m u n a n
isloh qilish va takom illashtirish;
- K a sb-hunar t a 'li m i tizimini oqilona boshqarish;
- K a sb-hunar t a ’limi sifatini n azorat qilish tizim ini shakllantirish;
- K a sb -h u n ar t a ’ limi tizim ining yaxlit ax borot m akonini v u ju d g a
keltirish va xizm ati k o ‘rsatish bozorini rivojlantirish;
- K a s b - h u n a r ta 'lim in in g fan. ishlab chiqarish bilan integratsiyasini
rivojlantirish;
-
K a sb -h u n a r ta'lim i va kadrlar tayyorlash sohasidagi chet eliar
bilan xalq aro ham korlikni t a 'm i n l a s h va boshqalar.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
