Касб-ҳунар таълими маркази касб-ҳунар таълими тизимини инновацион ривожлантириш, педагог кадрларнинг малакасини ошириш ва уларни қайта тайёрлаш институти

Таянч иборалар:
Қирқиш – материалнинг бир қисмини заготовкадан ажратиш жараёни.
Қайчи – металл листни 0,5-1,0 ммгача қирқадиган асбоб.
Жоди қайчи – металл листни 1,5-2,5 ммгача қирқадиган асбоб.
Қўларра – қалин профилли металл, цилиндрсимон детал заготовкаларини қирқиш учун ишлатиладиган асбобдир.

6-МАВЗУ: Металларни тўғрилаш. Тўғрилаш асбоблари ва мосламалар. Тўғрилаш усуллари

Режа:

1. 
   Металларни тўғрилаш
   
2. 
   Тўғрилаш асбоблари ва мосламалар
   
3. 
   Тўғрилаш усуллари
   
4. 
   Меҳнат хавфсизлиги
   

Энли томони букилган металл тасмасини тўғрилаш. Тасмадаги қавариқ жойлар бўр билан белгилаб чиқилади. Қўлқоп кийилади. Чап қўл билан металл тасма учидан ушлаб, қавариқ томони устига қилиб сандонтахтaга қўйилади. Болға ўнг қўлга олинади Тасманинг энг қавариқ жойларига болға (тўқмоқ) билан қаттиқ урилиб, тасма тўғриланган сари зарб кучи камайтирила боради, зарур бўлганда металл тасма вақти - вақти билан иккинчи томонига ағдариб турилади. Зарб кучи тасма кесимининг ўлчами ва эгрилик даражасига қараб ўзгартирилади. Тўғрилаш енгил зарблар билан тугатилади.
Чивиқ металлни тўғрилаш.
Доиравий кесимли сандон -тахтада тўғрилаш. Думалоқ чивиқлар металл тасмаси сингари тўғриланади ва текширилади.
Доиравий кесимли чивиқларни призмаларда тўғрилаш. Чивиқни сандонтахта устида думалатиб, қавариқ жойлари аниқланади ва бўр билан белгилаб чиқилади. Чивиқ призмаларга қавариқ жойи юқорига қаратиб шундай ўрнатиладики, призмалар белгидан 50-100 мм масофада бўлади. Юмшоқ металл (мис. қўрғошин)дан ясалган қуймали болға билан қавариқ жойга урилади. Чивиқни пўлат болға билан тўғрилашда юмшоқ металлдан ясалган ост қуйма қўлланилади. Текислаш сифати илгари кўрсатилган усулларда текширилади.
Вални прессда тўғрилаш. Вал пресс марказига эркин айланадиган қилиб ўрнатилади. Бўр ўнг қўлга олиниб, қўл қўзғалмас таянчга тиралади. Чап қўл билан вал айлантирилиб, бўр аста-секин валга яқинлаштирилади (агар вал эгри бўлса, бўр валнинг айрим қавариқ жойларига тегади). Пресс призмалари (бурама ёки шпиндел) остига валнинг аниқланган қавариқ қисми юқорига қаратиб ўрнатилади. Дастак айлантирилади, пресснинг бурама ўқи билан валга босилиб, вақти-вақтида валнинг тўғри чизиқлари билан чизғич орасида ҳосил бўлган тирқишга қараб текширилади. Эзилиш ва пачоқланишга йўл қўймаслик учун вал тагига юмшоқ металлдан ясалган ост қўймалар қўйилади.