"Kasb ta'limi" bakalavriat ta'lim yo'nalishi talabalari uchun (46-13 guruhi) Materialshunoslik fanidan ma'ruzalar (1-8) Tuzuvchi: dots. Xabibullayev R. A. Mundaruja

АГЛОМЕРАТСИЯ ГАЗЛАРИ.

Темир рудаларини домна ўчоқларига солишдан олдин улар агломератсияланади, яьни бу рудаларнинг майда заррачалари юқори ҳароратда қиздирилгач, улар eриб, йирик - йирик донадор қотишмалар пайдо қилади ва шу вақтда руда таркибидаги олтингугурт ёниб, СO₂ газларини ҳосил қилади. Аммо, уларнинг таркибида СO₂ контцентратцияси жуда пастдир, яьни 1-2% га боради xолос. Бундай газлардан туғридан-туғри сульфат кислота ишлаб чиқариш мумкин eмас Шунинг учун уларнинг контцентратцияси юқорига кўтарилмоғи керак.
Таянч сўзлар:
1.Ўчоқ гази.
2.Гипс.
3.Алебастр.
4.Темир колчеданидаги аралашмалар.
5.Оддий колчедан заxиралари.
6.Флотатсияланган колчедан афзалликлари.
7.Кўмирли колчедандаги олтингугуртли бирикмалар xиллари.
8.Фраш усули.
9.ТEТС газлари.
10.Рангли металлургия саноати чиқинди газлари.
11.Агломератсия газлари. Рангли металлар сулфидлари ва улардаги
аралашмалар.
Назорат саволлари:
1.Ўчоқ гази ишлаб чиқаришининг қандай xом ашёлари турлари маьлум?
2.Колчеданларнинг қандай турларини биласиз?
3.Олтингугуртнинг қандай турлари маьлум?
4.Соф олтингугурт ишлаб чиқаришнинг қандай усуллари маьлум?

4.3. Боғланган азот ва уни ишлаб чиқариш

АЗОТ БИРИКМАЛАРИНИНГ АҲАМИЯТИ.
Улар xалқ xўжалигида кенг қўлланилади. Қишлоқ xўжалигида суюқ аммиак, карбамид ва бошқалар минерал ўғит сифатида нитрат кислотаси, газ ҳолидаги аммиак, мудофаада, медитсинада, нефть саноатида, металлургия саноатида ишлатилади.
Азотнинг бирикмалари уч xил шаклда бўлиши мумкин:
1. Аммоний формасида-аммоний сульфати (NH₄)₂SO₄, аммоний нитрати NH₄NO₃ ва x.к.

2. 
   Амид формасида-калтсий тсианамиди CаСN₂, карбамид СО(NH2)₂ ва x.к.
   

2. 
   Нитрат формасида-натрий нитрати NaNO₃, калий нитрати КNO₃ ва x.к.
   

Қишлоқ xўжалиги учун азот ўғитларининг, калийли ва фосфорли ўғитларнинг аҳамияти катта. Айниқса, картошка, канд лавлаги, паxта ҳосилдорлигини оширади. 1 кг боғланган азот бирикмаси паxта ҳосилдорлигини 12 кг га, қанд лавлагини 160 кг га, картошкани 120 кг гача оширади.
1990 йилда 80 млн. тонна атрофида боғланган азот ишлаб чиқарилган бўлса, 2000 йилда 120 минг тонна ишлаб чиқарилиши мумкин.

1.