Kafedra: halq tibbiyoti, reabilitologiya va jismoniy tarbiya fan: vrach nazaroti tibbiy profilaktika fakulteti

2.2. YANGIPEDAGOGIKTEXNOLOGIYA
«Dumaloq stol»o’yinnio’tkazishmetodi:

Topshirikyozibqo’yilganqog`ozvarag`idavrabo’ylabo’tkazilada.Harbirtalabao’ziningjavobvariantiniyozibkuyadivavarakniboshkatalabagauzatadi.Xammatalabalaro’zjavoblariniyozibqo’yishadi,keyinmuxokamabo’ladi: noto’g`rijavoblaro’chiriladi, to’g`rijavoblarningsonigaqarabtalabaningbilimlarigabahoberiladi.Bumetodningfaqatyozmashakldaemas,balkiog`zakishakldaxamkullanishmumkin.Bumetodikadao’rgatuvchi-nazoratqiluvchiprogrammalardanfoydalanishmumkin.Shuniesdatutishkerakki,yaxshiqo’yilgansavol,bu –javobniyarmisiniuzigajoqilgansavoldir.

Savol:1Tipreaktsiyalarinisanabo’ting?

Javob:Normotonik, gipertonik, gipotonik, distonikvapilapoyasimon.
Savol:2 Reaktsiya tipini baholashni asosiy kriteriyalariniaytibbering?.

Javob:

• 
  birinchi 10 sekund davomida YUQS ni ortishini tiklanishi 50 %
  
• 
  sistolikqonbosimini 29% ortishi
  
• 
  distolikqonbosimini 0%gaortishi
  
• 
  PBni 55%gaortishi
  
• 
  YUQSnitiklanishvaqti 3 min. QBvaYUQSnidinamikasiniko’rsatkichlarinitiklanishdavrini 1-chiminutidahisoblana
  

Savol:3Letunovsinamasimaqsadi:

Javob:sportchiorganizminingtezkorishbajarishgavachidamlikkamoslashuvinibaholashuchunqo’llaniladi.
Baholashmezoni

Maksimalball 20-19	18-17 ball	16-15 ball	14-13 ball	12 ball
a`lo	yaxshi	o’rta	qoniqarsiz	yomon
100%-86%	85%-73%	72-56%	55%-46%	45% vaundankam

3.Analitikqism

3.1.Klaster, organayzer
Klasternituzishqoidasi
1.Aqlingizganimakelsa, barchasiniyozing. G`oyalarisifatinimuhokamaqilmangfaqatularniyozing.

2. Xatnito’xtatadiganimloxatolarigavaboshqaomillargae`tiborbermang.

3. Ajratilganvaqttugagunchayozishnito’xtatmang. Agardaaqlingizdag`oyalarkelishibirdanto’xtasa, uholdaqachonkiyangig`oyalarkelmagunchaqog`ozgarasmchizibturing.
Harbirguruhboshqaguruhlarnibaholaydi. Harbirtalabbo’yichato’liqbajarilsa – 15 ball

Guruh №	Tushunarlivaaniqjavob (5)	Ko’rgazma-lilik (5)	Reglamentgaamalqilish (2,5)	Guruhfaolligi (2,5)	Jamiball
1.
2.

Baholashmezoni:

Maksimalball 15	13-12 ball	11-10 ball	9-8 ball	7-6ball
100%-86%	85%-73%	72-56%	55%-46%	45% vaundankam

Ommaviy razryadli sportchilarni shifokor nazorati darajalarida aniqlashda qo’llaniladi
3.1.1.Klastertuzilmasi


Ommaviy profilaktik ko’zdan kechirishlarda qo’llaniladi

bosqichlari




Yuklamaga javoban pilsning ko’tarilishi

Normitonik

Gipotonik

Gipertonik

Distonik

Maksimal qon bosim pog’onasimon ko’tarilishi

Qon bosim reaktsiyasining xarakteri

Sinamani aniqlashdagi mezonlar

Aniqlanadigan javob reaktsiyasi tiplari

Martine sinamasi

Qo’liga tanometr manjeti taqiladi va arterial bosim o’lchaniladi, keyin es puls xar 10 sekundda stabillashguncha o’lchaniladi

Sportchi 2-3 daqiqa dam olvoladi

Bajarilib bo’lgandan so’ng, tekshiruvchi joyiga tezlik bilan o’tiradi, tiklanish davrining birinchi minutida, birinchi 10 sekund puls o’lchaniladi va 50 sek arterial bosim ulchawga ketadi

Qo’ldan yechilmay sportchiga 30 sek davomida 20 marta to’lik o’tirib-turishi buyuriladi. O’tirish vaqtida qo’llarini oldinga ko’taradi

Normotonmik

Gipertonik

Gipotonik

Distonik

Maksimal qon bosimini maksimal pog’onasimon ko’tarilishi

Yuklamaga javoban pulsning ko’tarilishi


3.2.Vaziyatlimasalalarningkompleksi
1 MASALA.

Bemor Martine sinamasinibajarishdanoldinarterialbosimi 140\90, pulssoni 95ta. BubemorMartinesinamasinio’tkazibto’g`riqildimi? Nega?

Javob:Yuqnoto’g`riqildi, sababiAByuqori (140/90), pulssoni 95.

2 MASALA.

Letunovsinamasinibajarayotganvaxtda,sportchiniyuragitezurib,mazasiqochibqoldi.Sababinimada? Sizningmaslahatingiz?

Javob:Organizmni moslashish xususiyati pasaygani sababli Letunov sinamasini bajara olmagan. Maslaxatimiz: sport bilan muntazam tarzda shug`ullanish.

3 MASALA.

YUrak-qon tomir sistemasining jismoniy yuklamalarinibajaribbo’lganB. ismlisportsmentrenirovkagaborgan. Buto’g`rimi? YOqbo’lsanimaga

Javob:Sportsmenushakunitrenirovkagaborishishartemasedi, chunkiyurak-qontomirsistemasiningjismoniyyuklamalarinibajargan.
Testlar

1. 20 martao’tiribturishsinamasigayurak-qontomirsistemasiningatipikreaktsiyatipiniko’rsating

1. 
   *gipertonik
   
2. 
   normatonik,tiklanishvaqti 3 daqiqa
   
3. 
   normoergik
   
4. 
   giperergik
   

2.Martinesinamasio’tkazilayotgandabaholanadiganko’rsatkichniayting

1. 
   *yuklamagachavayuklamadanso’ngpuls
   
2. 
   nafasolishtezligi
   
3. 
   nafaschiqarishvaqti
   
4. 
   nafasniushlabturishvaqti
   

3.Letunov sinamasini o’tkazishda qo’llaniladigan yuklama turini ko’rsating

1. 
   *15 soniya davomida to’rgan joyida maksimal suratda yugurish
   
2. 
   20 soniyada 30 martao’tiribturish
   
3. 
   2 daqiqadavomidato’rganjoyida 180 qadamdaqiqatezlikdayugurish
   
4. 
   30 soniyadavomida 60 martajoyidasakrash
   

4.Dozalangan jismoniy yuklama bilan funktsional sinama bajarilganda yurak-qon tomir sistemasida bo’ladigan o’zgarishni ko’rsating

1. 
   *pulsningtezlashishi
   
2. 
   pulsningpasayishi
   
3. 
   maksimalarterialbosimningpasayishi
   
4. 
   pulsbosiminingpasayishi
   

5.Sportchilarning yurak-qon tomir sistemasining funktsional holatidagi harakterli belgini ko’rsating

1. 
   *bradikardiya
   
2. 
   taxikardiya
   
3. 
   arterialgipertenziya
   
4. 
   miokarddistrofiyasi
   

6.YUrak-qon tomir sistemasining funktsional holatini baholovchi funktsional diagnostik usulni ko’rsating

1. 
   *elektrogardiog`rafiya,fonokardiog`rafiya
   
2. 
   rentgenog`rafiya
   
3. 
   Letunovsinamasi
   
4. 
   GTSOLIFKsinamasi
   

7.Normotonik reaktsiya tipini harakterlovchi belgini ko’rsating

1. 
   *pulstezlashadi
   
2. 
   maksimalarterialbosimkeskinortadi
   
3. 
   minimalarterialbosimkeskinortadi
   
4. 
   pulskeskintezlashadi
   

8.Gipertonik reaktsiya tipini harakterlovchi belgini ko’rsating

1. 
   *pulskeskintezlashadi
   
2. 
   maksimalarterialbosim 15-30%gaortadi
   
3. 
   minimalarterialbosimpasayadi
   
4. 
   pulskamayadi
   

9.Gipotonik reaktsiya tipiga harakterli belgini ko’rsating

1. 
   *puls 120-150 % gatezlashadi
   
2. 
   pulskamayadi
   
3. 
   maksimalarterialbosimkamayadi
   
4. 
   minimalarterialbosimkamayadi
   

10.Pog`anasimon reaktsiya tipiga xos belgini ko’rsating

1. 
   *maksimal arterial bosim tiklanish davrining 1 minutida 2-3 minutlarga nisbatan past
   
2. 
   maksimal arterial bosim tiklanish davrining 1 minutida 2-3 minutlarga nisbatan ortadi
   
3. 
   pulskamayadi
   
4. 
   maksimal bosim bir me`yorda ortadi
   

Baholashmezoni:

Maksimalball 15	13-12 ball	11-10 ball	9-8 ball	7-6ball
20-16-a`lo	15-12-yaxshi	11-7-o’rta	6-4-qoniqarsiz	3 vaundankam-yomon
100%-86%	85%-73%	72-56%	55%-46%	45% vaundankam

4. Amaliyqism

Amaliy ko’nikmani bajarilishi (qadamma-qadam)

1 Martinesinamasi.

Maksad : talabalargatekshiriluvchiningyurakqon-tomirsistemasiningfunktsionalholatinibaholashmaqsadidaqo’llaniladiganMartinesinamasinito’g`rio’tkazishtexnikasigao’rgatish.

Bajariladiganbosqichlar :

№	Bajariladiganishnomi	Bajarmadi (0 ball)	To’likto’g`ribajarildi
1	Tekshirishuchunjoy, stol-stul, sekundomer, fonendoskopvatanometrtayyorlash	0	5
2	Tekshiriluvchikulayholatda 2-3 minutdavomidao’tirib, tinchlanishi	0	5
3	Bilakarteriyasidabirson 3 martaketma-ketqaytarilgunchahar 10 sekunddapulsnio’lchash	0	10
4	Tonometrmonjetasichapelkagataqilib, qonbosimianiqlash	0	10
5	Monjetaechilmasdantekshiriluvchi 30 sekunddavomida 20 martako’llarinioldingatashlab, to’liqo’tiribturishi	0	10
6	Tiklanishdavri 1 minutiningbirinchi 10 sekundidavomidabilakarteriyasidapulso’lchash	0	10
7	Tiklanishdavri 1 minutining 10-50 sekundlaridaqonbosiminianiqlash	0	10
8	Tiklanishdavri 1 minutiningoxirgi 10 sekundidanboshlab, har 10 sekunddavomidapulsnidastlabkiko’rsatkichgatiklangunchava 3 martaketma-ketqaytarilgunchapulso’lchash	0	20
9	Tiklanishdavriminutlariningoxirgisekundlaridaqonbosiminianiqlash	0	10
10	Olingannatijanibaholash	0	10
	Jami	0	100

2 Letunovsinamasi.

Maksad : talabalargatekshiriluvchiningyurakqon-tomirsistemasiningfunktsionalholatinibaholashmaqsadidaqo’llaniladiganko’pbosqichliLetunovsinamasinito’g`rio’tkazishtexnikasigao’rgatish.

Bajariladiganbosqichlar :

№	Bajariladiganishnomi	Bajarmadi (0 ball)	To’likto’g`ribajarildi
1	Sinamao’tkazishjoyi, stol-stul, sekun-domer, fonendoskopvatanometrtayyorlabolish	0	5
2	Tekshiriluvchikulayholatda 2-3 minutdavomidao’tirib, tinchlanishi	0	5
3	Bilakarteriyasidabirson 3 martaketma-ketqaytarilgunchahar 10 sekunddapulsnio’lchash	0	5
4	Tonometrmonjetasielkagataqilib, qonbosiminianiqlash	0	5
5	Monjetaechilmasdantekshiriluvchi 30 sekunddavomida 20 martako’llarinioldingatashlab, to’liqo’tiribturish	0	10
6	Tiklanishdavri 1 minutiningbirinchi 10 sekundidavomidabilakarteriyasidapulsnio’lchash	0	5
7	Tiklanishdavri 1 minutining 10-50 sekundlaridaqonbosiminianiqlash	0	5
8	Tiklanishdavri 1 minutiningoxirgi 10 sekundidanboshlab, har 10 sekunddavomidapulsnidastlabkiko’rsatkichgatiklangunchao’lchash	0	10
9	Pulstiklangachqonbosiminianiqlash	0	5
10	To’rganjoyida 15 sekunddavomidamaksimaltezlikdayugurish (songorizontalko’tarilganholatda)	0	10
11	4 minutdavomidapulsvaqonbosiminianiqlash (harminutningbirinchivaoxirgi 10 sekundidapuls, ularoralig`idaqonbosimio’lchanadi)	0	10
12	To’rganjoyidaminutiga 180 kadamtezlikdayugurish (son 75^0ko’tarilganholatda)	0	10
13	5 minutdavomidapulsvaqonbosiminianiqlash (harminutningbirinchivaoxirgi 10 sekundidapuls, ularoralig`idaqonbosimio’lchanadi)	0	10
14	Olingannatijanibaholash	0	5
	Jami	0	100

Baholashmezoni:

100%-86%	85%-71%	70-55%	54%-37%	36% vaundankam
40-34,4-a`lo	34-28,4-yaxshi	28-22-o’rta	21,6-14,8-qoniqarsiz	14,4 vaundankam-yomon

5. Malaka, ko’nikma va bilimni tekshirish usullari

- og`zaki;

• 
  yozma;
  
• 
  organayzerlar;
  
• 
  test;
  
• 
  vaziyatlimasalalarechish;
  
• 
  egallanganamaliyko’nikmalarninamoyishetish;
  

5.1.Talabalarbilmi, ko’nikmavamahoratinibaholashdaqo’llaniladigannazoratmezonlari

№	Baho	a`lo	yaxshi	o’rta	qoniqarsiz	yomon
	O’zlashtirish % hisobida	100%-86%	85%-71%	70-55%	54%-37%	36% vaundankam
1	Nazariyqism	20-19 ball	18-17 ball	16-15 ball	14-13 ball	12 ball
2	Analitikqism: organayzer	15-14 ball	13-12 ball	11-10 ball	9-8 ball	7-6ball
3	Test	15-14 ball	13-12 ball	11-10 ball	9-8 ball	7-6ball
4	Amaliyqism	40-34,4-ball	34-28,4ball	28-22ball	21,6-14,8 ball	14,4 ball
5	Nazoratsavollari	10-7,9	7,75-5,6	5,5-4,25	4,1-2,5	2,4 ball

5.2.Joriynazoratnibaholashmezoni.

№	O’zlashtirish %	Baho	Talabaningbilimdarajasi
1	96-100	A`lo «5»	Mavzubo’yichao’zfikrinito’liqbayonetadi, barchaberilgansavollargato’liqto’g`ijavobberadi, tahlilqiladivaxulosachiqaradi, ijodiyfikrlaydi, auditoriyadamavzunimuhokamaqilishdafaolqatnashadi. Mavzubo’yichavaziyatlimasalalarniechadi, testsavollarigato’liqvato’g`rijavobberadi. Erkintasavvurgaegabo’lib, kerakbo’lgandao’qituvchibilano’zfikrinialmashaoladi.
2	91-95		Mavzubo’yichao’zfikrinito’liqbayonetadi,barchaberilgansavollargato’liqto’g`rijavobberadi, tahlilqiladivaxulosachiqaradi, ijodiyfikrlaydi, auditoriyadamavzunimuhokamaqilishdafaolqatnashadi, mustaqilmushohadayuritadi. Mavzumohiyatinitushuntiraoladi, erkintasavvurgaegabo’ladi, o’qituvchibilanbemalolfikralmashaoladi.
3.	86-90		Mavzubo’yichao’zfikrinietarlidarajadabayonetadi, barchaberilgansavollargato’g`rijavobberadi, tahlilqiladivaxulosachiqaradi, ijodiyfikrlaydi, auditoriyadamavzunimuhokamaqilishdaqatnashadi. Mavzubo’yichaamaliyishnatijalaribo’yichamustaqiltekshirishbayonnomasinito’ldiradi.
4	81-85	Yaxshi «4»	Mavzubo’yichao’zfikrinietarlidarajadabayonetadi, barchaberilgansavollargato’g`rijavobberadi, tahlilqiladivaxulosachiqaradi, ijodiyfikrlaydi, auditoriyadamavzunimuhokamaqilishdaqatnashadi.
5	76-80		Javoblarto’g`ri, ammoto’liqemas, o’qituvchiningqo’shimchasavollaribo’yichakamchiliknito’ldiradi, mavzunimuhokamaqilishdaetarlichafaol. Auditoriyadagitopshiriklarnibajarishdakatnashadi.
6.	71-75		Mavzunimuhokamaqilishdaetarlichafaol, ammoxatoliklargayo’lqo’yadi, Auditoriyaishlarinibajarishdaqatnashadi, kerakliyozishlarniamalgaoshiradi.
7.	66-70	Qoniqarli «3»	Javoblar 50% gato’g`ri, ammoberilgansavolningmohiyatinitushunadi; topshiriqlarnibajaraoladi,biroqunda 2-3 xatoliklargayo’lqo’yadi.
8	61-65		Javoblar 50%gato’g`ri, savolmohiyatinihammavaqthamto’g`ritushunmaydi, topshiriqlarnio’qituvchiyordamidabajaradivashundaham 2-3 taxatogayo’lqo’yadi.
9	55-60		Javoblar 40% gato’g`ri,javobberishdayanglishibketadi, savolmohiyatinihammavaqtto’g`ritushunmaydi, topshiriqlarniboshqatalabayokio’qituvchiyordamidabajaradi.
10	54-30	Qoniqarsiz «2»	40% gachato’g`rijavobberaoladi, javoblaraniqemas, topshiriqlarnibajaraolmaydi. Uyvazifasibajarilmagan.
11	20-30		Amaliymashg`ulotgaqatnashadi, formada, daftaribor. Uygaberilganvazifabajarilmagan.