Kafedra: halq tibbiyoti, reabilitologiya va jismoniy tarbiya fan: vrach nazaroti tibbiy profilaktika fakulteti

Ko’krakqafasi:- Shakligako’ratsilindrik, konusgaoidbo’lib, zichjoylashganbo’ladi. Ko’krakqafasininormal, yassi, tovuqsimonvoronkasimon, emfizematoz (bochkasimon) turlariuchraydi.

Orqanituzilishixambirnechako’rinishgaega: yassi, botikorqalardozlariuchraydi.

Oyoqlarshakli:Normal, CH-simon, O-ko’rinishdabo’lishimumkin.

Oyoqpanjalari:Shakljixatdanto’g`ri, baquvvatvayassibo’lishimumkin.

Samotoskopiyadashuningdekbo’g`imlarxarakatixamaniqlanadi.

Antropometriya – insonningjismoniyrivojlanishningmorfologikvabirqatorfunktsionalko’rsatkichlarinibaxolash, metodvausullariyig`indisixisoblanadi.

Antropometriktekshiruvdabo’y, vazn, ko’krakqafasiningaylanasi (tinchxolatda, nafasolishda, nafaschiqarganda) o’pkanixayotiysig`imi, buyinbel, elka, dumba, tizzaaylanasio’lchanadi. Qo’lvabarmoqlarningkuchidinamometrdao’lchanadi. Antropometrikko’rsatqichga, shuningdektanamassasitarkibi ( mushak, yogvasuyaklarningo’zaromunosibligi), tananingfaolmassasivaumumiysuvmiqdorianiqlanadi.

Tanatuzilishtiplari:

Astenik- Bo’yibaland, oyoqqo’llariuzun,suyaklariingichka, elkalaritor, ko’krakqafasiuzun, qovurg`alaroralig`ikeng.

Giperstenik- Pastbo’yli, kengelkali, bo’yinlarikalta, ko’krakqafasikeng, oyoqlarikaltabo’ladi.

Normostenik-YUqoridagiikkiturningo’rtadagiholatniegallaydi.

2.2. YANGIPEDAGOGIKTEXNOLOGIYA
«Dumalok stol»o’yinnio’tkazishmetodi:

Topshirikyozibqo’yilganqog`ozvarag`idavrabo’ylabo’tkazilada.Harbirtalabao’ziningjavobvariantiniyozibkuyadivavarakniboshkatalabagauzatadi.Xammatalabalaro’zjavoblariniyozibqo’yishadi,keyinmuxokamabo’ladi: noto’g`rijavoblaro’chiriladi, to’g`rijavoblarningsonigaqarabtalabaningbilimlarigabahoberiladi.Bumetodningfaqatyozmashakldaemas,balkiog`zakishakldaxamkullanishmumkin.Bumetodikadao’rgatuvchi-nazoratqiluvchiprogrammalardanfoydalanishmumkin.Shuniesdatutishkerakki,yaxshiqo’yilgansavol,bu –javobniyarmisiniuzigajoqilgansavoldir.

Savol:1 3 Jismoniyrivojlanganlikningbaholashusulinisanabo’ting?
Javob: Indeksusuli, standartusulivakorrelyatsiyausuli.

Savol:2 Somatoskopiyaganimakiradi?
Javob: terirangi, shilliqqavati,mushaklarnirivojlanganligi, limfasistema, oyoqshakli, tavonshakli,ko’krakqafasituzilishi,tanaorqashakli.

Savol:3 Antropometriyaganimakiradi?
Javob:vazni,tanauzunligi,ko’krakqafasihayotiyxajminio’lchash-spirometriya,mushakkuchi,ko’krakqafasiniaylanasi,belkuchi.

Baholashmezoni

Maksimalball 20-19	18-17 ball	16-15 ball	14-13 ball	12 ball
a`lo	YAxshi	O’rta	qoniqarsiz	yomon
100%-86%	85%-73%	72-56%	55%-46%	45% vaundankam

3.TAHLILIYQISM

3.1.Klaster, organayzer
1. Aqlingizganimakelsa, barchasiniyozing. G`oyalarisifatinimuhokamaqilmangfaqatularniyozing.

2. Xatnito’xtatadiganimloxatolarigavaboshqaomillargae`tiborbermang.

3. Ajratilganvaqttugagunchayozishnito’xtatmang. Agardaaqlingizdag`oyalarkelishibirdanto’xtasa, uholdaqachonkiyangig`oyalarkelmagunchaqog`ozgarasmchizibturing.

Harbirguruhboshqaguruhlarnibaholaydi. Harbirtalabbo’yichato’liqbajarilsa – 15 ball

Guruh №	Tushunarlivaaniqjavob (5)	Ko’rgazma-lilik (5)	Reglamentgaamalqilish (2,5)	Guruhfaolligi (2,5)	Jamiball
1.
2.

Baholashmezoni:

Maksimalball 15	13-12 ball	11-10 ball	9-8 ball	7-6ball
100%-86%	85%-73%	72-56%	55%-46%	45% vaundankam

3.1.1. Klaster
Tana tuzulishi turlari

Giperstenik
Astenik

Normostenik

Bo’yi baland, oyoq qo’llari uzun, suyaklari ingichka, yelkalari tor, ko’krak qafasi uzun, qovurg’alar oralig’I keng

Past bo’yli keng yelkali, bo’yinlari kalta, ko’krak qafasi keng, oyoqlari kalta bo’ladi

Yuqoridagi ikki turni o’rtadagi holatni egallaydi. Qomati tik harakati erkin
3.2.Vaziyatlimasalalarningkompleksi
1 MASALA

18 yoshlisportchivoleybolistda ( bo’yi 170 sm ) doimiymashqlardabelkuchi70 kg, Shikoyatiyuk, Sizniqo’shimchatashxisingizvatakliflaringiz.

Javob: Sportchining barcha ko’rsatkichlari normada.

2 MASALA

18 YOshlisportchio’qotishbo’yicha III – razryadliuzluksizmashqqiladi, Shikoyatiyuk, Ko’krakqafasiekskursiyasi 5 sm, Sizniqo’shimchatashxisingizvatakliflaringiz.

Javob:Bu sportchida uz yoshi va ko’rsatkichlariga nisbatan fizik xolati normada.
3 MASALA

Gimnastikachibolachaptomoniantropometrikma`lumotlaribo’yichaqo’lpanjasipaylaridaog`ishbo’lib, spirometr ( - 2 ξ ) ko’rsatdi, Sizniqo’shimchatashxisingizvatakliflaringiz.

Javob:Sportchidapaylarcho’zilishikuzatilganiuchun, ungavaktinchaliksportmashg`ulotlaridancheklanishnitavsiyaqilamizvatibbiyko’rikdano’tish.
Testlar
1 Jismoniyrivojlanganlikningbaholashusuliniko’rsating

1. 
   *indekslar
   
2. 
   veloergometriya
   
3. 
   kaliperometriya
   
4. 
   somatoskopiya
   

2 Jismoniyrivojlanganliknibaholashuchunqo’llaniladiganindeksniayting

1. 
   *Ketle
   
2. 
   Garvardstep-test
   
3. 
   Astrand
   
4. 
   Martine
   

3 Mushakrivojlanganliginito’g`ribaholashniko’rsating

1. 
   *zaif
   
2. 
   kuchli
   
3. 
   judakuchli
   
4. 
   judazaif
   

4 Odamqomatiningtarqalganturiniko’rsating

1. 
   *normal
   
2. 
   yumaloq
   
3. 
   o’rta
   
4. 
   yaxshi
   

5 Ko’krakqafasiningasosiyshakliniayting

1. 
   *tsilindrik
   
2. 
   yassi-raxitik
   
3. 
   bochkasimon
   
4. 
   egilgan
   

6 Orqaningasosiyshakliniko’rsating

1. 
   *normal
   
2. 
   kifotik
   
3. 
   lordonik
   
4. 
   qiyshaygan
   

7 Jismoniy rivojlanganlikni baholovchi asosiy belgini ko’rsating

1. 
   *tanavazni
   
2. 
   tizzaaylanasi
   
3. 
   sonaylanasi
   
4. 
   nafsolishvachiqarishtezligi
   

8 Jismoniy rivojlanganlik belgisining baholovchi kriteriysini ko’rsating

1. 
   *o’rta
   
2. 
   normal
   
3. 
   judapast
   
4. 
   judayuqori
   

9 Shifokornazoratiningvazifasiniayting

1. 
   *organizmning jismoniy rivojlanganligini,salomatlik va funktsional holatlarini aniqlash
   
2. 
   shifobaxshgimnastikakompleksiniyozish
   
3. 
   GTOnormativlarinibelgilash
   
4. 
   Maxsusguruhlardamashg`ulotlaro’tkazish
   

10 Shifokornazoratiningmazmuniniko’rsating

1. 
   *tashkiliy-uslubiyraxbarlik
   
2. 
   organizmningjismoniyrivojlanganliginianiqlash
   
3. 
   organizmning funktsional holatida bo’ladigan o’zgarishni aniqlash
   
4. 
   maxsusguruhlardamashg`ulotlaro’tkazish
   

Baholashmezoni:

Maksimalball 15	13-12 ball	11-10 ball	9-8 ball	7-6ball
20-16-a`lo	15-12-yaxshi	11-7-o’rta	6-4-qoniqarsiz	3 vaundankam-yomon
100%-86%	85%-73%	72-56%	55%-46%	45% vaundankam

4. Amaliyqism

Mustaqilravishdasamatoskopiyavaantropometriyao’tkazish. Sportturigasaralashvajismoniyrivojlanganliginibaholash, ulardaginuqsonlarnianiqlab, korrektsiyagayo’llanmaberish.

5. Malaka, ko’nikma va bilimni tekshirish usullari

- og`zaki;

• 
  yozma;
  
• 
  organayzerlar;
  
• 
  test;
  
• 
  vaziyatlimasalalarechish;
  
• 
  egallanganamaliyko’nikmalarninamoyishetish;
  

5.1.Talabalarbilmi, ko’nikmavamahoratinibaholashdaqo’llaniladigannazoratmezonlari

№	Baho	a`lo	yaxshi	o’rta	qoniqarsiz	yomon
	O’zlashtirish % hisobida	100%-86%	85%-71%	70-55%	54%-37%	36% vaundankam
1	Nazariyqism	20-19 ball	18-17 ball	16-15 ball	14-13 ball	12 ball
2	Analitikqism: organayzer	15-14 ball	13-12 ball	11-10 ball	9-8 ball	7-6ball
3	Test	15-14 ball	13-12 ball	11-10 ball	9-8 ball	7-6ball
4	Amaliyqism	40-34,4-ball	34-28,4ball	28-22ball	21,6-14,8 ball	14,4 ball
5	Nazoratsavollari	10-7,9	7,75-5,6	5,5-4,25	4,1-2,5	2,4 ball

5.2.Joriynazoratnibaholashmezoni.

№	O’zlashtirish %	Baho	Talabaningbilimdarajasi
1	96-100	A`lo «5»	Mavzubo’yichao’zfikrinito’liqbayonetadi, barchaberilgansavollargato’liqto’g`ijavobberadi, tahlilqiladivaxulosachiqaradi, ijodiyfikrlaydi, auditoriyadamavzunimuhokamaqilishdafaolqatnashadi. Mavzubo’yichavaziyatlimasalalarniechadi, testsavollarigato’liqvato’g`rijavobberadi. Erkintasavvurgaegabo’lib, kerakbo’lgandao’qituvchibilano’zfikrinialmashaoladi.
2	91-95		Mavzubo’yichao’zfikrinito’liqbayonetadi,barchaberilgansavollargato’liqto’g`rijavobberadi, tahlilqiladivaxulosachiqaradi, ijodiyfikrlaydi, auditoriyadamavzunimuhokamaqilishdafaolqatnashadi, mustaqilmushohadayuritadi. Mavzumohiyatinitushuntiraoladi, erkintasavvurgaegabo’ladi, o’qituvchibilanbemalolfikralmashaoladi.
3.	86-90		Mavzubo’yichao’zfikrinietarlidarajadabayonetadi, barchaberilgansavollargato’g`rijavobberadi, tahlilqiladivaxulosachiqaradi, ijodiyfikrlaydi, auditoriyadamavzunimuhokamaqilishdaqatnashadi. Mavzubo’yichaamaliyishnatijalaribo’yichamustaqiltekshirishbayonnomasinito’ldiradi.
4	81-85	YAxshi «4»	Mavzubo’yichao’zfikrinietarlidarajadabayonetadi, barchaberilgansavollargato’g`rijavobberadi, tahlilqiladivaxulosachiqaradi, ijodiyfikrlaydi, auditoriyadamavzunimuhokamaqilishdaqatnashadi.
5	76-80		Javoblarto’g`ri, ammoto’liqemas, o’qituvchiningqo’shimchasavollaribo’yichakamchiliknito’ldiradi, mavzunimuhokamaqilishdaetarlichafaol. Auditoriyadagitopshiriklarnibajarishdakatnashadi.
6.	71-75		Mavzunimuhokamaqilishdaetarlichafaol, ammoxatoliklargayo’lqo’yadi, Auditoriyaishlarinibajarishdaqatnashadi, kerakliyozishlarniamalgaoshiradi.
7.	66-70	Qoniqarli «3»	Javoblar 50% gato’g`ri, ammoberilgansavolningmohiyatinitushunadi; topshiriqlarnibajaraoladi,biroqunda 2-3 xatoliklargayo’lqo’yadi.
8	61-65		Javoblar 50%gato’g`ri, savolmohiyatinihammavaqthamto’g`ritushunmaydi, topshiriqlarnio’qituvchiyordamidabajaradivashundaham 2-3 taxatogayo’lqo’yadi.
9	55-60		Javoblar 40% gato’g`ri,javobberishdayanglishibketadi, savolmohiyatinihammavaqtto’g`ritushunmaydi, topshiriqlarniboshqatalabayokio’qituvchiyordamidabajaradi.
10	54-30	Qoniqarsiz «2»	40% gachato’g`rijavobberaoladi, javoblaraniqemas, topshiriqlarnibajaraolmaydi. Uyvazifasibajarilmagan.
11	20-30		Amaliymashg`ulotgaqatnashadi, formada, daftaribor. Uygaberilganvazifabajarilmagan.

6. Nazoratsavollari

1 Insonhayotidajismoinyrivojlanganlikningaxamiyati.

2 Jismoniyrivojlanishhaqidatushuncha.

3 Antropometriyatushunchasi.

4 Somatoskopiyatushunchasi.

5 Tanatuzilishtiplarinisanabbering.

6 Sportturlariniaytibo’ting.
Baholash mezoni:

100%-86%	85%-71%	70-55%	54%-37%	36% vaundankam
10-7,9-a`lo	7,75-5,6-yaxshi	5,5-4,25-o’rta	4,1-2,5-qoniqarsiz	2,4 vaundankam-yomon

7.Tavsiyaetilganadabietlar

Asosiy

1.EpifanovV.A., ApanasenkoG.L. «LechebnayafizkulturaiShifokorebnыyqontrol» M., 1990

Ko’shimchaadabiyotlar

1.Epifanov V.A. «Lechebnaya fizkultura i sportivnaya meditsina» M., 2000

2.Popov V.I. CHogovadze V.G. « Fizicheskaya reabilitatsiya» Rostov naDonu 2001

3.EpifanovV.A. “ Lechebnayafizicheskayakultura” M. 2003

4.DubrovskiyV.A. “ Lechebnayafizkultura” M. 2004

5.Lektsionnыe materialы i uchebno-metodicheskie razrabotki

6.Epifanov V.A. «Lechebnaya fizkultura i sportivnaya meditsina» M., 2000

7.Rixsieva O.A. «Massaj» T. 1996

8.EvdokimovaT.A. MilyukovaI.V. Noveyshiyspravochnik“ Lechebnayafizkultura” M. 2004

9.«Meditsinskie osnovы fizicheskogo vospitaniya i formirovaniya zdorovya i garmonichnogo razvitiya detey i podrostkov» prof. Nazirov F.G. prof. Axmedova D.M. prof. Suyumov F.A. dots. Vasilev V.D, prof. Shayxova G.I. Tashkent 2003

10.Karpman V.L. «Serdtse i sport» M., 1999

11.Edvard T. Xouli, B. Don-Frenks « Rukovodstvo instruktoraozdorovitel-nogo fitnessa» Kiev 2004

12.BetShou “YogafitTreningdlyazdorovya” M. 2005

13.MilyukovaI.V.EvdokimovaT.A. “ Gimnastikadlyadetey” M. 2004

14.A. BokovS. Sergeev “ Yogadlyadetey” M. 2004

15.Epifanov V.A., Moshkov V.N. «Lechebnaya fizkultura (spravochnik)» M.1997

16.M., Aulik I.V. «Opredelenie fizicheskoy rabotosposobnosti v klinike i sporte» M., 1990

17.YUldashev K.YU. «Nemedikamentoznыe metodы lecheniya profilaktiki i meditsinskoy reabilitatsii». Sb. nauch. trudov. T.-1994

18. CHet el adabieti:

TeylorS.B., MillerN.H. “ Basic physiologic principils relatied to

Group exirsise programs” Filadelphiya 1988

Tehaxton L. “ Phithiological and psythological effects of short term exirsise

eddiction on habitual runners.” 1992

19. Internet istochniki:

www.doktor.ru, www. medinfo. home.ml.org

http://www.restart-med.ru

http://www.mirmed.ru

http://micropolarization.narod.ru

http://skolioz.mccinet.ru

http://www.sportpsy.cz

Child in motion /cf/ (Rada Pisot)- http://www.zrs-kp.si/projekti/otrokvgibanju/Otrok%20v%20gibanju.pdf

www. aapmr.org, www.alhealth.com, www.docguide.com, www.healthweb.com, www.acsm.org, www.apta.org, www.sportsmed.org.

www.jphysiol.org, www.physsportmed.com

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOG`LIQNI SAQLASh VAZIRLIGI

TOShKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI
“TASDIQLAYMAN

O’quvishlaribo’yichaprorektor

prof. ..........................TeshaevO.R.

“_____”_________________2012 yil

Kafedra:Xalqtibbiyoti, Reabilitologiyavajismoniytarbiya
Fan: Shifokornazorati
TIBBIYPROFILAKTIKAFAKULTETI 3-KURS

TALABALARIUCHUN

YAGONAUSLUBIYTIZIM

MAVZU: “Jismoniyrivojlanganliknibaholashusullari (standart, indekslar, korrelyatsiyavapertsentiliy). Antropometrikko’rinish. Jismoniyrivojlanganlikhaqidaxulosa.”
Mavzusibo’yichaamaliymashg`ulot№4

TA`LIMTEXNOLOGIYASI

Toshkent–2012
Tuzuvchi:Dots.AdыlovSh.K.

kattao’qituvchiMirbabaevaD.B.


O’quvtexnologiyasitasdiqlangan:

kafedrayig`ilishidaprotokol №______ ____________12 y.
Fanningta`lim texnologiyasiToshkenttibbiyotakademiyasiIlmiy-uslubiykengashi“Ichki kasalliklar”sektsiyasida 2012 yil «____»dagi «_____»-sonmajlisbayonibilanma`qullangan.
Rayis: Professor,t.f.d. Karimov M.Sh.

O’quvmashg`ulotidata`limtexnologiyasimodeli

Mavzu № 4 Jismoniyrivojlanganliknibaholashusullari (standart, indekslar, korrelyatsiyavapertsentiliy). Antropometrikko’rinish. Jismoniyrivojlanganlikhaqidaxulosa.

Ta`limberishtexnologiyasi (amaliymashg`ulot)

Vaqt: 90 dakika	Talabalarsoni:8-10		Xxxx
O’quv mashg`ulotining shakli va turi	Amaliymashg`ulot
O’quvmashg`ulotiningtuzilishi	1.Kirish qism.. 2. Nazariy qism 3.Analitik qism: -organayzer -Test va vaziyatli masalalarlar 4. Amaliy qism
O’quvmashg`ulotimaqsadi:	Shug`ullanuvchilarningjismoniyrivojlanganliginibaholashusullarivaulardaginuqsonlarnianiqlab, korrektsiyagayo’llanmaberish. Mustaqilravishdasamatoskopiyavaantropometriyanio’tkazish. Jismoniyrivojlanganlikhaqidaxulosa.
Talababilishikerak:	Sportvajismoniytarbiyabilanshug`ullanuvchilarningjismoniyrivojlanganliginibaholashusullarinianiqlab, korrektsiyagayo’llanmaberish.Mustaqilravishdasamatoskopiyavaantropometriyanio’tkazish. Mustaqilravishdaxulosachiqarish.
Talababajaraolishilozim:	Sportvajismoniytarbiyabilanshug`ullanuvchilarniMustaqilravishdasamatoskopiyavaantropometriyasinio’tkazish.Sportturigasaralashvajismoniyrivojlanganliginibaholash, ulardaginuqsonlarnianiqlab, korrektsiyagayo’llanmaberish, klinikvaparakliniktekshiruvusullariorkalijismoniyrivojlanganliginibaholash.
Pedagogikvazifalar: Shug`ullanuvchilarningjismoniyrivojlanganliginibaholashusullarini(standart,indeks,korrelyatsiyavapertsentiliy ) vaulardaginuqsonlarnianiqlab, korrektsiyagayo’llanmaberish, jismoniytarbiyavasportbilanshug`ullanuvchilarniantropometriyako’rinishio’rgatish. Jismoniyrivojlanganlikhaqidaxulosaberishnio’rgatish.		O’quvfaoliyatinatijalari: Shug`ullanuvchilarningjismoniyrivojlanganliginibaholashusullarini(standart,indeks,korrelyatsiyavapertsentiliy ) vaulardaginuqsonlarnianiqlab, korrektsiyagayo’llanmaberish, jismoniytarbiyavasportbilanshug`ullanuvchilarniantropometriyako’rinishibilish. Jismoniyrivojlanganlikhaqidaxulosaqilish.
Ta`limusullari		Ma`ruza, aqliyhujum, hikoya, namoyish, amaliyishusuli, kitobbilanishlash, suhbat, ta`limiyo’yin, organayzer.
Ta`limshakli		Jamoaviy, guruhlardaishlash («Birgalikdao’qiymiz», «O’ylang-Juftlikdaishlang-Fikralmashing»), yakkatartibli
Ta`limvositalari		Doska-stend, yozuv taxtasi, eslatma, nazorat varag`i, matnlar, nazorat savollari, testlar, vaziyatli masalalar
Ta`limberishsharoiti		Maxsus texnika vositalari bilan jihozlangan, guruhli shakllarda ishlashga mo’ljallangan xonalar (shifokor nazorati kabineti, antropometriya xonasi: antropometriko’lchovasboblari(spirometr, dinamometr, tanauzunliginio’lchashga-rostomervavaznini-toroz, ko’krakqafasiningaylanasinio’lchashga-metrlenta, tonometr, fonendoskopvaboshkalar.)
Monitoringvabaholash		Og`zakiso’rov: tezkor-so’rov,yozmaso’rov: test