K. U. Sharifxodjayeva

Kredit riski — kredit xavlmi hisobga olishning eng oson yo⁴- li, о ‘7. vaziyatni ma’lum bo'lishi mumkin bolgan ho la t lard a yoki ijtimoiy vaziyat ularga biroz pul qarz bo‘lganda, qaytarish ehti- molining susayishi yoki qaytara olmaslik xavlini kuchayishi bilan izohlanadi. Shuning uchun, kredit riski mavjud bolgan hollar- da, kredit berishni rad etish yaxshidir. Keyin yana individual qaytarish qarori, qiyinchilik tug'ilgan vaqt da to‘liq qaytmasligi yoki qisman qaytmasligidan iborat bo‘lib qoladi. Istalgan natija kredit riskini yuzaga kelishida bir omii bolishi mumkin. Kredit riski tilida «standart qarz* deb — qarzdorlikni biror korxona yoki xo‘jalik subycktlari tomonidan individual to'lanilishiga ay- tiladi. Agar individual to'lanish yaxshiroq amalga oshirilsa, siz (ya’ni, siz shaxsning holatlarini va To'lash uchun uning qobili- yatini bilsangiz) kredit qarori ko'proq risksizlikka moyil bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari, bir shunga o‘xshash holatni kredit - dan qarzi bolgan boshqalarga kredit qar/dorligini sotishi mum­kin. Natijada. risk chtimoH ham hisobga olinib qo'shib bahola- nadi va stalistik hisobotlarda yoritiladi.
Kredit yoki ba’zi garov risklarini qo‘llab-quvvadash uchun biror turdagi kafolat ishlab chiqarilgan bolsa. ishlashdan (ya’ni, siz uchun korxona individual majhuriyalini bajara olmaydigan- dek tuyulsa, ustama haq hisoblatishga haqli bo'lishingiz mum­kin. agar bu shartnomada e’tirozsiz qayd etilgan bo‘Isa) o‘zgarti- rish mumkin. Nima bolishidan qat’i nazar fikrlar, qarorlar kela- jakdagi no aniq hukm qilish natijasida yuzaga keladi. Bu (hukm ckspert yoki soha professionallari tomonidan amalga oshiriladi) hissali shaklni olishi yoki rasmiy baholash modeliga tayanishi mumkin. Tijorat bilan shug‘ullanuvchilar, xususiy tadbirkorlik subycktlari yoki firmalarda qarz va har bir salar xizmati xarajat- larini to‘lashga va’da berilib, kredit riskini baholatishga urinish- lar boMadi, uning asosi qilib, moliyaviy aktivlar olinadi. Bu va’da no rasmiy bolishi va qabul qilishi yoki og'zaki shartnoma shaklida rasmiy yozilgan shartnoma asosida bolishi mumkin. Va’dasi ta'minlanib kelingan har qanday shaxs kredit riskini baholatib, о 7,lari da mavjud holat yuzasidan kreditga layoqatli, degan yozma tavsiyanoma olishlari va shu asosda kreditni qay- tarish muddati ni uzaytirishi mumkin. To‘lab beriladigan safar xarajatlari qiymati korxonaning oborol qobiliyatlariga bogliq boladi va shaxs yoki firma tayvorligi to‘lab berishi kerak boigan summani qaytarishi bilan belgilanadi.
Boshqalar huquqiy majburiyatlariga yuridik shaxslar uchun. bu holat ham qollab-quvvatlanadi yoki ma’luin bir aktivning musodara qilinishi bilan ham pul mablaglari o‘rniga moddiy aktivlar olish bilan cheklanadi. Bunday holat teiuinata, deb ata- lib — garovga. ipoteka, lizing va avtomobil kreditlarni o‘z ichiga oladi. Boshqa shartnoma kelishuvga ta’minlash uchinchi tomon kafolati va shu sababli. kafil, shuningdek, ularning kredit na­zarda tutgan boshlanglch partiya va kafolat sifati tahlilini ham talab qiladi.

2. 
   Kredit hodisalarining iqtisodiy mazmuni
   

Kredit xavfmi olkazish uchun ishlab chiqilgan kredit hodi- sasi, deb nomlanuvchi moliya bozori hosilalari, krcdit tadbirlari- ni tashkil qilishda va rasmiylashtirmasdan olishda ishlatiladi. Odatda, kredit hodisasini ifoda etishda, hujyatlar belgiiangan qu- yidagi nVyxat asosida shakllantiriladi:

• 
  bu asosiy vositalar uchun sarf;
  
• 
  korporativ huquq ostida bankrot yoki bankrotlik e’lon qi- linishi kutilayotgan hisobotlar tahlili: bu holatda huquqiy shaxs, kreditor tomonidan bankroiga movilligi xususida hujjat taqdim etgandan yoki ijtimoiy sud qarori bilan «nochor korxona». deb с'Ion qilingan kundan kuchga kiradi.