K. U. Sharifxodjayeva

Risklami hoshqarishning mofeiyati

Risklarni boshqarish rivojlanayotgan bozor iqtisodiyoti sha­roitida integratsion bir faoliyat hisoblanib, riskni baholash, stra- tegiyalar va uni boshqarish uchun xavtlilik darajasini kamay- tirish. boshqaruv resurslaridan foydalanish hisoblanadi. Odatda. an'anaviy riskni boshqarishda kelib chiqish sabablarini (masalan, tabiiy ofatlar yoki yong‘m, baxtsiz hodisalar, o‘lim) kcHirib chiqadigan riskka qaratilgan bo‘ladi.
Moliyaviy riskni boshqarishga turlicha yondashish mumkin. Risklarni boshqarish maqsadi oldindan bo‘lishi mumkin bo‘lgan xatarlar, xavllarni kamaytirish hisoblanadi. Ushbu xavf-xatarlar, xavilarga atrof-muhit, texnologiya, odamlar, tashkilotlar va siyo- siy vaziyatlar oqibatida ko‘plab turdagi tahdidlarga aytish mum­kin.
Risklarni boshqarish turli usullarda va uslublarda vujudga kclishi mumkin bo‘lgan riskni oldini olish, barlaraf clish yoki riskni kamaytirish mumkinligidir. Bunda tcxnik omillardan foy- dalanib, riskni kamaytirish va tahlil qilish hisoblanadi. Risklar bozor iqtisodiyoti sharoitida tashkilotlar faoliyatiga alohida ta’sir qiladi.
Risklarni boshqarishning maqsadi mumkin bo‘lgan risklarni boshqarish ularning yuzaga chiqish ehiimolining oldini olish yoki ularning ta’sirini kamaytirish hisoblanadi. Shuningdek, o'zaro bog‘langan va faoliyali munlazain takrorlanib turadigan faoliyatlar to‘plamidir. Risklarni boshqarish maqsadi muammo- iar va salbiy holaiiaini oldini olish, inqirozning salbiy oqibat- larini bartaraf ctisii v;t kulilajnk muammolarning keskin chora- tadbirlar majmuyi bilan I.i sir clishdan iborat. Risklami bosh-

qarish to41 bosqichdan, ya'ni riskni aniqlash, baholash, riskni kamaytirish yoki bartaraf etish va risk monitoringidan iborat. Shu nuqiayi naiardan hsklarning quyidagi turlari ajratib ко 'rsa- Hladi;

• 
  iqlisodiy va moliyaviy risk;
  
• 
  kredil riski;
  
• 
  investitsiya riski — korxona rentabelligini baholash va in- veslitsiyaning ishonchliligi;
  
• 
  sug‘urta va qayta sug'urlalash riski - da’volar riski va eh- timollikning biror hajmi bo‘yicha baholash;
  
• 
  loyiha risklari;
  
• 
  bozor risklari;
  
• 
  texnik risktar;
  
• 
  ijtimoiy risklar;
  
• 
  ope rat si on risklar va boshqalar*.
  

O'Z navbatida, moliyaviy risklarning uchta asosiy shakli mav- jud³:

1. 
   Pulning xarid qobiliyali bilan bog'liq risklar.
   
2. 
   Kapilal qo'yilmalar bilan bogliq risklar yoki investilsiya- viy risklar.
   
3. 
   Korxona xo^kjalik laoliyati shakli bilan bog'liq risklar.
   

Pulning xarid qohiliyati bilan bog 4iq risklar:

• 
  inJlyatsion va dellatsion risklar;
  
• 
  valuta risklari;
  
• 
  likvidlilik risklariga bo'Iinadi.
  

Inflyatsion risk, pul qadrining (kapilaltiing real qiymati) lu- shib kctishi mumkinligi bilan bog‘liq va buning oqibatida ha- qiqiy pul tushumlari pasayishi hamda loydaning kamayishi yuz beradi.
Umuman olganda, risklar bo‘yicha turlicha yondashuvlar bo‘lib. ulardan biri quyida (1-rasm) keltirilgan.
Risklarni boshqarishda risk tahlili muhim ahamiyalga ega.
Risk darajasi tahlili, kompaniyalarning qay darajada o‘z aktivla- rini boshqarishdan kelib chiqib, birnecha usullar asosida amalga oshiriladi.
Risklami boshqarish asosiy tamoyillarini quyidagi ma’lumoi- lari orqali ham ifodalash mumkin:
\. Insonning o‘z faoliyati davomida ayrim risldarga duch ke- lishi.

2. 
   Risk mavjud bolmagan tashkilollarda risklarni boshqarish uchun javobgarlik boshqaruv xodimlari bo'ylab taqsimlanLshi.
   
3. 
   Eng yuqori mas'uliyat kompaniya egasiga, rahbar va yuqori boshqaruv vakillari o'rtasida tabiiy taqsimlanadi.
   

Bozor
riski
JAksiya bahoshiifig o'zgamhi riski






7'afovut
riski
Foiz siavkiiSari riski

L-ikVKilUik. riski