K ibraхimov, Т. Kadirshayev, A. Sobirjonov, N. Mo’minjonov, S. Raхimberdiyev

1.42-rasm. Neft bazasida germetik ulash usulida avtotsisternani yonilg’i bilan 
to’ldirish: 
1-avtotsisterna; 2-estakada; 3-bug’larni yig’ish quvuri; 4-bug’ yig’uvchi moslama-adsorber; 
5-asosiy rezervuar; 6-yonilg’i quyish quvuri. 
Avtotsisternaga o’rnatilgan jihozlar quyidagi ishlarni bajarilishini ta’minlaydi: 

sisternani o’z nasosi yordamida to’latish; 

sisternani boshqa qurilmalar yordamida yuqoridan quyib to’latish;

sisternani o’z nasosi orqali bo’shatish;

sisternani tashqaridagi boshqa nasos yordamida bo’shatish;

o’z nasosi yordamida shlanglardagi va quyish jo’mragidagi yonilg’ini qayta so’rib 
olish;

sisternadagi yonilg’ini o’z oqimi bilan to’kish;

sisterna nasosi yordamida xo’jaliklardagi yonilg’ini bir sig’imdan ikkinchi 
sig’imga, sisternaga kiritmasdan haydab olish;

yonilg’ini mayda idishlarga quyish;

texnikalarga filtrlangan neft mahsulotlarini quyish, ularning aniq hajmini o’lchash. 
Yonilg’i quyuvchi ushbu avtotsisternalardan barcha iqlim va ob-havo 
sharoitlarida foydalanish mumkin, 10-12000 litr yonilg’ini to’lg’azish va to’kish 
uchun 30-40 minutdan vaqt ketadi. Avtotsisternadagi statik elektr zaryadni yerga 
o’tkazish uchun sisternaga temir zanjir osilgan bo’lib u yo’lga tegib turadi. Yonilg’i-
to’kish yoki tarqatish paytida u maxsus sim orqali yerga ulanadi.
1.11. Yonilg’i moylash mahsulotlari sifatini nazorat qilish va isrofini 
kamaytirish. 
 
 
Neft mahsulotlari sifatini nazorati.
Тashib keltirilgan, sig’imlarda 
saqlanayotgan, tarqatilayotgan neft mahsulotlarining sifatini tahlil qilish natijalari 
mahsulotlarning ayrim sifat ko’rsatkichlari o’zgarishi mumkinligini ko’rsatmoqda. 
Buning sababi, bir tomondan zavoddan chiqarilgan mahsulotning dastlabki sifatiga 
bog’liq bo’lsa, ikkinchi tomondan, tashish, saqlash davomida yuz beradigan fizik-
kimyoviy jarayonlar oqibatiga bog’liqdir. Masalan, oksidlanish, chang va zang 

---

55 
aralashishi, namlanish, bug’lanish va shunga o’xshash xodisalar natijasida miqdoriy 
o’zgarishlar hamda, qisman, sifat o’zgarishlari yuz berishi muqarrardir.
Shuning uchun YoMMlarni tashish, saqlash, tarqatishning barcha etaplarida 
ularni laboratoriya nazoratidan o’tkazib boriladi. Laboratoriya tahlillarining ikki turi 
mavjud bo’lib, to’la va nazorat tahlillari deyiladi. Nazorat tahlillari saqlanayotgan 
benzin yonilg’ilari uchun har 3 oyda, dizel yonilg’ilar va moylar uchun har 6 oyda 
o’tkazilishi, to’la tahlillar benzinlar uchun 6 oyda, qolganlari uchun 12 oyda 
o’tkazilib turiladi. Neft bazalari va neft omborlariga keltirilgan YoMMlar sifati 
quyidagicha tekshiriladi. Avvalom bor, qabul qilingan mahsulot uchun uning sifat 
ko’rsatkichlari ko’rsatilgan pasporti bo’lishi kerak.Ushbu pasport ko’rsatkichlari 
davlat standartlari talabiga mosligi taqqoslanadi. Mayda idishlarda kelgan 
mahsulotlar uchun ular qopqoqlarining butunligi, zichligi, markalari va yozuvlarini 
jo’natilgan hujjatlarga mosligi ko’riladi.
Neft bazalarida, YOQSHda, xo’jalik neft omborlarida mahsulot qabul 
qilinayotganda o’rnatilgan tartibda namunalar olinib (0,5 litr hajmda), shisha 
idishlarga quyilib, zichlab yopib muxrlanib, laboratoriyada, ushbu mahsulot sarf 
bo’lguncha saqlab turiladi.
Zarur holatlarda ushbu namunalar tahlil qilinadi va dalolatnoma to’lg’aziladi 
Sifat pasportisiz yoki unda sifat ko’rsatkichlari to’la berilmagan hollarda, 
hamda keltirilgan sisternalarda suv, yoki mexanik aralashmalar borligi aniqlangan 
hollarda, neft mahsulotlari alohida sig’imlarga to’kiladi va to’la sifat ko’rsatkichlari 
aniqlanadi.