K. A. Tursunmetov V bob. "Nisbiylik nazariyasi", VI bob. "Kvant fizikasi"

30-
mavzu.
 yorug‘lik oqiMi. yorug‘lik kuchi. 
yoritilganlik qonuni
Yorug‘likning ko‘zga yoki boshqa qabul qiluvchi qurilmalarga ta’siri, 
ushbu qabul qiluvchi qurilmalarga berilgan yorug‘lik energiyasi bilan 
belgilanadi. shu sababli yorug‘likning energiyasi bilan bog‘liq energetik 
kattaliklar bilan tanishamiz. Mazkur masalalarni o‘rganadigan bo‘lim 
fotometriya
deb ataladi.
fotometriyada ishlatiladigan kattaliklar yorug‘lik energiyasini qabul 
qiluchi asboblarning nimani qayd eta olishlariga bog‘liq holda olinadi.
1. Yorug‘lik energiyasi oqimi. 
Yorug‘lik manbayining o‘lchamlarini juda 
kichik deb olaylik. shunda undan ma’lum masofada joylashgan nuqtalarning 
o‘rni sferik sirtni tashkil etadi deb qarash mumkin. Masalan, diametri 10 sm 

---

111
bo‘lgan lampa 100 m uzoqlikdagi yuzani yoritayotgan bo‘lsa, bu lampani 
nuqtaviy yorug‘lik deb qarash mumkin. lekin yoritilayotgan yuzagacha 
bo‘lgan masofa 50 sm bo‘lsa, manbani nuqtaviy deb bo‘lmaydi. Ularga tipik 
misol tariqasida yulduzlarni olish mumkin. Biror bir 
S
sirtga 
t
vaqtda 
tushayotgan yorug‘lik energiyasi 
W
bo‘lsin. 
Vaqt birligi ichida biror 
bir yuzaga tushayotgan energiya miqdoriga yorug‘lik 
energiyasi oqimi 
yoki 
nurlanish oqimi 
deyiladi.
Uni 
Ф
harfi bilan belgilasak,
Ф
= = 
P
; 
(4–9)
bunda: 
t
yorug‘lik tebranishlari davriga nisbatan ancha katta bo‘lgan vaqt 
nazarda tutiladi. nurlanish oqimi birligi si sistemasida 
W
(vatt) bilan 
o‘lchanadi.
ko‘pgina o‘lchashlarda (masalan, astronomik) faqat oqim emas, balki 
nurlanish oqimining sirt zichligi ahamiyatga ega. nurlanish oqimining shu 
oqim o‘tadigan yuzaga nisbati bilan o‘lchanadigan kattalikka nurlanish 
oqimining sirt zichligi deyiladi: