K. A. Tursunmetov V bob. "Nisbiylik nazariyasi", VI bob. "Kvant fizikasi"

18-
mavzu.
o‘Zgaruvchan tok Zanjirida rEZonans 
hodisasi
O‘zgaruvchan tok zanjirida qarshiligi 
R
bo‘lgan qarshilik, induktivligi 
L 
bo‘lgan g‘altak va sig‘imi 
C
bo‘lgan kondensator ketma-ket ulangan holda tok 
zanjirining to‘la qarshiligi
 Z
= 
ifoda bilan aniqlanishi sizlarga ma’lum. Bundan, agar 
X
C
= 
X
l
bo‘lib qolsa, 
X
C
–
X
l
= 0 ayirma nolga teng bo‘lib, 
Z
min
= 
R
bo‘lib qolishi kelib chiqadi. Bun-

---

63
da zanjir qarshiligi o‘zining minimal qiymatiga erishadi. Zanjirdagi tok kuchi 
amplitudasi
 I
m
= 
= 
. (3–26)
Demak, bu sharoitda zanjirdagi tok kuchining amplitudasi ortib ketar 
ekan. Bu hodisaga elektr zanjiridagi 
rezonans
deyiladi. rezonans kuzatilishi 
uchun
ω
L = 
yoki ω
rez
= 
shart qanoatlantirilishi kerak.
I
max
0 ω
0 
ω
R
1
R
3
R
2
3.21-rasm.
Biz aktiv qarshiligi nolga teng bo‘lgan 
tebranish konturida hosil bo‘ladigan erkin 
tebranishlar chastotasi ω
0
= 
ifoda bi-
lan aniqlanishini bilamiz. U holda 
zanjir
-
da rezonans vujudga kelishi uchun zanjirga 
qo‘yilgan tashqi davriy kuchlanish chastotasi 
zanjirning xususiy chastotasiga teng bo‘lishi 
zarurligi
kelib chiqadi. ω
rez
= ω
0
. 3.21-rasmda 
zanjirdagi tok kuchining amplitudaviy qiyma-
tining unga qo‘yilgan tashqi kuchlanish chasto-
tasiga bog‘liqlik grafigi keltirilgan. 
I
m
ning chastotaga bog‘liq grafigi resonans 
egri chizig‘i deyiladi.
3.21-rasmda 
R
1
< 
R
2
< 
R
3
. Tashqi kuchlanish chastotasi ortib borishi bilan 
zanjirdagi tokning amplitudaviy qiymati ortib boradi va ω
rez
= ω
0
bo‘lganda 
maksimal qiymatga erishadi. so‘ngra chastota ortishi bilan tok qiymati ka-
mayib boradi.
kuzatilgan rezonans hodisasini