K. A. Tursunmetov V bob. "Nisbiylik nazariyasi", VI bob. "Kvant fizikasi"

.
Bundan:
I
max
= 
. (3–23)
Bu ifoda 
o‘zgaruvchan tokning to‘liq zanjiri uchun Om qonuni 
hisobla-
nadi.
X
l
= ω
L 
va
 X
C
 = 
larni (3–23) ga qo‘ysak,
 I
max 
= 
ga ega bo‘lamiz. Bunda:
X
L
– 
X
C
= ω
L – 
 
qarshilik 
reaktiv qarshilik
deb ataladi.
 
Z = 
(3–24)
ifoda
 o‘zgaruvchan tok zanjirining to‘la qarshiligi 
deyiladi.
Zanjirdagi tok tebranishlari va kuchlanish tebranishlari orasidagi faza far-
qini vektor diagrammadan foydalanib aniqlash mumkin:
tgφ = 
yoki tgφ = 
. (3–25)
O‘zgaruvchan tok zanjirining xarakterli xususiyati shundaki, generator-
dan olinadigan energiya faqat aktiv qarshilikdagina issiqlik energiyasi sifatida 
ajralib chiqadi. reaktiv qarshilikda energiya ajralmaydi.
reaktiv qarshilikda davriy ravishda elektr maydon energiyasi magnit 
maydon energiyasiga, va aksincha, aylanib turadi. Davrning birinchi cho-
ragida, kondensator zaryadlanayotganida, energiya zanjirga beriladi va elektr 
maydon enegiyasi tarzida to‘planadi. Davrning keyingi choragida bu energiya 
magnit maydon energiyasi ko‘rinishida qaytadan manbaga beriladi.

---

62
Masala yechish namunasi
kuchlanishning maksimal qiymati 120 
V, chastotasi 100 
hz bo‘lgan 
o‘zgaruvchan tok manbayiga kattaligi 200 Ω bo‘lgan aktiv qarshilik, sig‘imi 
5 · 10
–6
f bo‘lgan kondensator va induktivligi 400 mh bo‘lgan g‘altak ulan-
gan. Zanjirdagi tok kuchining maksimal qiymatini toping.
B e r i l g a n: 
f o r m u l a s i: 
Y e c h i l i s h i: 
R
= 200 Ω
U
= 120 V
v
= 100 Hz
C
= 5 · 10
–6
f
L
= 400 mH
I
max
= 
I
max
= 
Javobi
: 0,57 a.
Topish kerak:
I
max
= ?
1. O‘zgaruvchan tok zanjirida nima sababdan tok kuchi tebranishlari 
bilan kuchlanish tebranishlari orasida faza siljishi vujudga keladi?
2. Nima sababdan reaktiv qarshiliklarda energiya ajralmaydi?
3. Zanjirda aktiv qarshilik va g‘altak bo‘lgan hol uchun o‘zgaruvchan 
tok kuchining amplitudaviy qiymatini hisoblash formulasini keltirib 
chiqaring.
4. Zanjirda aktiv qarshilik va kondensator bo‘lgan hol uchun o‘zga-
ruv chan tok kuchi va kuchlanishi orasidagi fazalar farqini topish 
formulasini yozing.