К а р и м о в а. А., И с л о м о в ф. Р., А в л о қ у л о в а. З

тўлов қайдномалари 
бўйича ҳар бир ходимга чи- 
қи м ордерларини тузиб ўтирмасдан берилади. Тўлов 
қайдн ом ани нг титул (биринчи) варағига пул бериш га 
рухсат бериш ҳақида ёзув қилинади, у н и н г тагига ко р ­
хона раҳбари, бош бухгалтери ёки улар ваколат берган 
шахслар им зо чекади, пул бериш муддати ва сумма 
ёзувда кўрсатилади.
Агарда ходимлар уш бу пулларни ўз вақтида олмаса- 
лар (яъни 3 кун ичида), улар депонентга ўтказилади.
К и р и м ва чи қи м касса ордери ёки уларнин г ўрни- 
ни босувчи ҳужжатлар бўйича пул олинганидан ёки 
берилганидан сўнг дарҳол кассир уларга имзо чекади, 
уларга илова қилинган хужжатларга эса “ О л и н га н ” (к и ­
рим ҳужжатларига) ёки “ Тўлан ган” (чиқи м хужжатла­
рига) ш там пи босилади ёки сўзлар қўлда ёзилади ва 
сана, яън и кун, ой, йил кўрсатилади.
К асса ордерига ҳеч қандай ўзгариш ларни , ҳатто 
изоҳларни ҳам қилиш га йўл қўйилмайди. А гар унда 
хато борлиги аниқланса, касса ордери бош қатдан рас­
мийлаш тирилади.
Ҳ а р бир ордер ёки ун и н г ўрни ни босувчи ҳужжат 
бўйича пул олинганидан ёки берилганидан сўнг кас­
сир дарҳол касса бўйича накд пуллар ҳаракатини ҳисоб- 
га олиш учун мўлжалланган К О -4 ш аклли касса даф- 
тарига буни қайд қилади.

---

Касса дафтари
Касса: “
______ ” _______________ 2002 йил учун
Варақ 
___________
Ҳужжат
рақами
Кимдан олинган
ёки кимга берил­
ган
Ўзаро боғланган
ҳисобварақлар
рақами
Кирим
Чиқим
1
2
3
4
5
Кун бошига қолдиқ
- чек билан банк­
дан
Иш ҳақи
Бир кунда жами
Кун охиридаги
Қ0 ЛДИ Қ
Шу жумладан иш 
ҳақига
Кассир__________(имзо) 
сони
Касса дафтаридаги қайлларни текширдим в а _____________________
(ёзувда)
__________
кирим в а ________ чиқим ҳужжатларини олдим.
Бухгалтер ________________ (имзо).
Корхонада фақат битта касса дафтари юритилади. У
рақамланган, шнурланган ва сурғучли ёки мастика мухр 
билан муҳрланган бўлиш и керак. Касса даф тарининг 
охирги варағида рақамланган бетлар сони кўрсатилиб, 
корхона раҳбари ва бош бухгалтерининг им зоси билан 
тасдиқлаб қўйилади. Касса дафтаридаги қайдлар қора 
қоғоз орқали и кки нусхада қилинади. Ҳ а р куни иш
охирида кассир бир кунда қилинган муомалалар яку- 
ни н и ҳисоблаб чиқаради, кейинги кунга кассада қол- 
ган пул м и к д о р и н и ва тўлов қ а й д н о м а си бўйича 
чи қи м га қисобдан чиқарилмаган суммани чиқаради. И к ­
ки н чи қирқма варақ (касси рни нг ҳисоботи — бир к ун ­
да касса дафтарида қилинган қайдларнинг нусхаси) 
ки ри м ва ч и қи м ҳужжатлари билан бирга бухгалтерия­
га топш ирилади ва бу ҳақда касса дафтарида қайд эти ­
лади.

---

Республикамиз м илли й валюта қадрини ош ириш да 
нақд пул муомалалари муҳим аҳамият касб этади. Ш у
боисдан ҳам кей ин ги пайтларда накд пул муомалала­
ри ни тартибга солиш бўйича кўп ги на чора-тадбирлар 
амалга оширилмоқда.
П ул м уомаласини янада таком иллаш тириш , накд 
пулсиз ҳисоб-китоблар тизим и ни кенгайтириш , б ан к­
дан ташқари м уомалани қисқартириш ва со л и қ тўлаш - 
дан бўйин товлаш нин г олдини олиш мақсадида 2002 
йил 3 августда Узбеки стон Республикаси Вазирлар М а х ­
ка м а си н и н г “ П ул маблағларининг банкдан таш қари 
м у о м а л а си н и янада қ и сқ а р ти р и ш чора-тад би р л ар и
тўғрисида” ги Қарори қабул қилинди. У ш б у Қ аро рн и н г
5-бандига м увоф и қ У збекистон Республикаси Давлат 
С о л и қ қўмитаси ва М аркази й банки зим м асига алохи­
да й и ри к миқдордаги пул маблағлари муомаласи, ш у 
жумладан, нақц пул берилиш и бўйича ахборотларни 
электрон айирбош лаш тизим и ни иш лаб чи қи ш ва ж о ­
рий этиш вазифаси юклатилган. Бундан таш қари, уш бу 
Қ арорн инг 10-бандига мувофиқ, Ўзбеки стон Респуб­
ликаси М аркази й банки зиммасига тижорат банклари 
билан биргаликда 2002 йил 1 октябригача кредит плас­
т и к карточкаларни муомалага чиқариш юзасидан к о м ­
плекс чора-тадбирларни ишлаб ч и қи ш вазифаси ю к ­
латилган.
Тиж орат банклари зиммасига чакана савдо ва хиз­
матлар курсатиш билан шуғулланувчи хўж алик ю ри­
тувчи субъектлар билан биргаликда товарлар ва хиз­
матларга қақ тўлаш сифатида пластик дебет карточка- 
лари қабул қ и л и н и ш и н и таъминловчи терминаллар тар- 
м оғи н и кен гайти ри ш вазифаси юклатилган.
Н акд пул м уомаласини тартибга солиш тўғрисида- 
ги уш бу Қарор корхона, таш килот ва муассасаларда 
касса муомалаларини ю ритиш да талайгина я н ги л и к- 
ларни келтириб чиқаради. М асалан, иш қақи, м у ко ­
фот, хизмат сафари харажатлари учун пул маблағлари 
бери лиш и нин г электрон карточка тизим и га ўтилиш и 
касса муомалаларида ҳужжатлар о қ и м и н и н г кам ай и ­
ш ига олиб келади. Хусусан, пул маблағлари берили- 
шида касса чи қи м ордерлари расмийлаш тирилмасдан, 
балки ягона ҳужжат — тўлов қай д н о м аси н и н г тулди- 
ри лиш и касса муомалалари и ш и н и енгиллаштиради.

---

К асса муомалалари бухгалтерия ҳисобида куйидаги 
ҳисобварақларда акс эттирилади:
5010— “ М и л л и й валютадаги пул маблағлари” ;
5020— “ Х о р и ж и й валютадаги пул маблағлари” .
У ш б у ҳисобварақларнинг дебет том онида корхона 
кассасига пул маблағларининг к и р и м и акс эттирилади. 
Креди т томонида корхона кассасидан тўланадиган пул 
маблағлари ва лимитдан ортиқча пулларни банкка то п ­
ш и р и ш акс эттирилади.