К а р и м о в а. А., И с л о м о в ф. Р., А в л о қ у л о в а. З

15.2. Касса муомалаларини ҳисобга олиш
Касса муомалаларини ю ритиш Узбекистон Респуб­
ликаси М аркази й б а н ки н и н г 1998 йил 24 январдаги 
376-сонли қарори билан тасдиқланган “ Ю р и д и к ш ахс­
лар томонидан касса муомалаларини ю ритиш қоида- 
лари” билан тартибга солинади.
Бевосита корхона кассасидан накд пулни олиш ва 
сарфлаш билан б о ғл и қ бўлган муомалалар касса м уо ­
малалари жумласига киради. Барча м улкчилик ш а кл и ­
даги корхоналар ўз кассаларида нақд пул қолдиқлари 
лим итлари чегарасида накд пулларни сакдаб тўриш ла- 
ри ва уларни туш умдан олиб, меъёрлар чегарасида ф ой- 
даланиш лари м ум ки н.
К асса муомалаларини олиб бориш учун корхона 
ш татидан кассир ажратилади. У ўзи қабул қилиб олган 
барча б о йликларни нг бут сакд ан и ш и учун тўл и қ м од­
дий жавобгар шахе ҳисобланади. Касси рн и тайинлаш
бўйича буйруқ чиққанидан сўн г корхона раҳбари ун и
касса муомалаларини олиб бори ш тартиби билан та- 
н и ш ти р и ш и , тўл и қ якка моддий жавобгарлик ҳақида у

---

билан ш артнома тузиш и шарт. К ассир ўз вазифалари­
н и ҳеч к и м н и н г зиммасига юклай олмайди. К асси р н и
вақгинчалик алмаш тириш га эқтиёж туғилганида кор­
хона раҳбарининг қарори асосида ун и н г вазифалари 
бош қа ходим зи м м асига юкланади. Ў з навбатида, у 
билан тўл и қ моддий ж авобгарлик тўғрисида ш артнома 
тузилади. К а сси р тўсатдан и ш н и ташлаб кетиш га маж­
бур бўлганида (касал бўлганида ва бош қа ҳолларда) 
у н и н г ҳисобдорлигидаги бойликларни корхона раҳба- 
ри тайинлаган шахслардан иборат ком и ссия бош қа кас- 
сирга ўтказади. Бунда қайта ҳисоблаш натижалари ва 
бойликларни бериш ҳақида далолатнома тузилади, унга 
ком и сси я аъзолари имзо чекади.
Корхона раҳбари пул маблагларининг кассада бут 
сақлани ш ин и таъминлайдиган зарур ш ароитларни яра- 
ти ш и лозим. Касса учун керагича жиҳозланган алоҳида 
хона, сейф аж ратилиш и зарур. И ш охирида кассир 
касса сейф ини калит билан бекитиш и ва сурғучли мухр 
билан муҳрлаш и шарт. С ей ф калити ва муҳр кассирда 
сақланади, калитнин г бош қа нусхалари кассир мухр- 
лаган пакетлар, қутичаларда корхона раҳбарида туради.
К а сси р накд пул белгилари ва тангаларни кассага 
қабул қилиб олиш да Ў збеки стон Республикаси м и л ­
л и й валю тасининг тўловга ярокутилик аломатларини 
аниқпаш қоидаларига риоя қи ли ш и лозим. Б у қоида- 
ларга мувоф иқ, Ў збеки стон Республикаси М аркази й
Б а н ки н и н г ҳақиқийлигига шубҳа туғдирмайдиган ҳамда 
Ў зб еки стон Республикаси Гербини нг тасвири, атайлаб 
бузиш аломатлари бўлмаган, ш унингдек, бузили ш тар- 
зидан қатъий назар юза то м он и (ўнги)да қи й м ати н и н г 
тўлик, м икдори ва тасвири сақланган ҳарфли серия ва 
рақамлари тўлиқ сақланган қоғоз пуллар ва тангалар 
тўловга яроқли ҳисобланади.
Қ уйи даги камчиликларга эга бўлган қоғоз пуллар­
ни корхоналар туш ум сифатида сўзсиз қабул қи ли ш и
ва банкка то п ш и р и ш и шарт:
♦ исталган ж ойида теш иклар, йиртиқлар, қирилган 
жойлар, доғлар, қалам ва сиёхда ёзилган ёзувлар бўлган 
қоғоз пуллар;
♦ йиртилган ва ш у йиртилган ж ойидан елимлаб 
ёпиш тирилган, лекин иккала қи см и ҳам бир қоғоз пулга 
тегиш ли бўлган қоғоз пуллар;

---

♦
бўёқ тегиб, ўз рангини ўэгартириб юборган ж о й ­
лари бўлган қоғоз пуллар;
♦ тўл и қ катгалиги сақланиб қолмаган қоғоз пуллар.
Ҳ и со б -к и то б счётидан кассага олинган пул и ш чи -
хизматчиларга и ш ҳақи, мукоф от тўлаш, нафақа бе­
риш , хизмат сафари харажатларини қоплаш ва бош қа 
мақсадлар учун сарфланади. Банкдан олинган маблаг­
лар белгиланган мақсадлар учун сарф ланиш и лозим.
К о р х о н а кассасига н а кд пулларни қабул қ и л и ш
К О -1 ш аклидаги касса ки ри м ордери билан амалга 
ош ирилади. У и кки қисмдан иборат: кирим ордери 
(бланкнинг чап қисм и) ва унга оид квитанция (ўнг 
қисми). К асса кирим ордерини бухгалтерия ёзиб бера­
ди ва бош бухгалтер ёки у ваколат берган шахе то м о ­
нидан имзоланади.
К и р и м ордерини кассага топш ириш дан олдин, ал­
батта, к и р и м ва чи қи м ҳужжатларини қайд қ и л и ш жур- 
налида (К О -3 ёки К О -4 ш акли) қайд қ и л и н и ш и л о ­
зим. Ж урнал и к к и қисмдан иборат: чап қи см ида касса­
га келиб туш ган пул маблағлари, ўнг қи см ида сарф ­
ланган пул маблағлари қайд қилинади.