К а р и м о в а. А., И с л о м о в ф. Р., А в л о қ у л о в а. З

(нақд пулсиз ёки нақд пулли ҳисоб-китоблар).
Ҳ и со б -ки то б муомалаларини банк орқали ўтказиш
корхоналарнинг ўзлари белгилаган и ш ҳақи ф ондлари­
га, хизмат сафарлари ва хўжалик харажатлари лим ит- 
ларига риоя қ и л и ш л а р и н и ҳар то м о н л ам а назорат 
қилиш , корхонанин г давлат бюджета билан солиқлар, 
йиғимлар бўйича ўз вақтида ҳисоб-китоб қ и л и ш и н и , 
мол етказиб берувчиларнинг ҳисобварақлари ва тўлов 
талабномаларига ўз вақгида ҳақ тўлаш ни кузатиб бо­
ри ш , корхонага турли мақсадлар учун, м уайян таъми­
нот ҳисобидан ссудалар бериш ва мазкур ссудаларнинг 
белгиланган муддатда қайтарилиш ини кузатиш ва ҳока- 
золар и м ко н и н и беради.
Банк орқали накд пулсиз ўтказиш лар йўли билан 
тўловлар ш акли ёрдамида нафақат мол етказиб берув­
чилар билан улардан келиб туш ган моддий бойликлар 
учун ёки харидорлар билан улар сотган маҳсулотлар, 
бажарган ишлар ва хизматлар учун ҳисоб-китоблар, 
балки ш уни нгдек бюджет билан солиқлар бўйича, тур­
ли хил дебитор ва кредиторлар, бош (
асосий
) ком п а­
ния ёки бирлашма билан 
(ички доиравий, ички хўжа-
лик ҳисоб-китоблар)
,
касаба ую ш м а таш ки лоти билан 
ҳисоб-китоблар ҳамда бир қанча бош қа тўловлар амал­
га оширилади.

---

П ул маблагларининг нисбатан к и ч и к суммаларидан 
ходимлар билан меҳнатга ҳақ тўлаш бўйича, ҳисобот 
берувчи шахслар билан хизмат сафарлари харажатла­
ри, касса орқали муомала қилинадиган накд пулларга 
ҳарид қи ли нган ёки сотилган бойликлар (
қим матлик
- 
лар)
учун нақд пулли ҳисоб-китоблар қилиш да фойда­
ланилади. П ул маблағлари барча ҳисоб-китобларда во­
ситачи бўлгани сабабли, табиийки, республика халқ 
хўжалигида маблағларнинг бир маромдаги доиравий 
ай л а н и ш и н и , бозор иқти соди ёти соҳасида ф аолият 
ю ритиш ни таъминлаш учун барча ўзаро тўловлар ва 
ўзаро ҳисоб-китоблар тўғри ва ўз вақгида баж арилиш и 
зарур. Ў з навбатида, пул маблағлари, тўлов, ҳисоб- 
китоб ва кредит муомалаларини ўз вақтида ҳамда са­
марали амалга ош и р и ш га жиддий таъсир кўрсатади.
К о р хо н ан и н г молия бухгалтерияси, одатда, барча 
тўлов ва ҳисоб-китоб муомалаларини бажаради, м олия­
вий, тўлов, ҳисоб-китоб ва кредит муомалалари ҳи- 
собини, уш бу муомалаларни қонунларга м увоф и қ ўз 
вақтида ва тўғри расм ийлаш тириш устидан назоратни 
амалга оширади.
Бозор иқтисодиёти ш ароитида пул маблағлари б и ­
лан биргаликда қи сқа муддатли инвестициялар катта 
аҳамиятига эгадир. М ам лакатимизда инвестицион му- 
ҳитни барпо этиш ҳамда ин вестицион ф аолиятни р и ­
вож ланти ри ш иш лари амалга ош ирилаётган вақтда 
қ и сқ а муддатли и н в е сти ц и я л ар н и н г иқтисоди ётдаги 
ўрни янада ошади.
И қ ги со д и й тизимда пул маблағлари ва қи сқа м уд­
датли молиявий инвестицияларнинг амал қ и ли ш и н и
тартибга солиш ва такомиллаш тириш , э н г аввало, улар­
н и н г ҳисобда тўғри ва ўз вақтида акс этгири лиш и га 
боғликдир.
Бухгалтерия ҳисоби олдида пул маблағлари ва қисқа 
муддатли инвестицияларни ҳисобга олиш бобида к у ­
йидаги асосий вазифалар туради:
♦ корхонанинг пул маблағларини самарали бош қа- 
ри ш мақсадлари учун зарур ахборот билан таъминлаш ;
♦
мазкур ш ароитларни тартибга солувчи меъёрий 
ҳужжатлар талабларига риоя этган ҳолда накд пулсиз 
ўтказишлар ва накд пуллар воситасида зарур тўловлар 
ва ҳисоб-китобларни ўз вақтида амалга ош ириш ;

---

♦
ҳисоб регистрларида тўлов ва ҳисоб-китоб м уо­
малалари пул маблағларининг мавжудлиги ҳамда ҳара- 
катини тўл и қ ва тезкор акс эттириш , зеро корхона 
пул маблағларининг ҳаракати корхона амалий ф аолия­
т и н и н г асосий кўрсаткичларидан бири ҳисобланади;
♦
пул маблағларидан корхонада ишлаб чиқилган л и - 
митлар ва сметаларга м увоф иқ ф ойдаланиш нинг амал­
даги қоидаларига риоя қилиш ;
♦
пул маблағлари ва ўзаро ҳисоб-китоблар ҳолати- 
н и н г инвентаризациясини таш ки л этиш ҳамда белги­
ланган муддатларда ўтказиш;
♦
кассада, банклардаги ҳисоб-китоб, валюта ва бош - 
қа ҳисобварақларда пуллар мавжудлиги ва бутлигини 
назорат қилиш ;
♦ пул ресурсларининг ҳаракат о қ и м и н и п р о гн о з­
лаш ва пул маблағларининг ҳаракат оқи м и н и мақбул 
ҳолга келтириш ни тартибга солиш бўйича тегиш ли б о ш ­
карув қарорларини тайёрлаш;
♦
қисқа муддатли инвестициялар билан боғл и қ м уо- 
малаларни ўз вақтида ҳисобга олиш .