|
4-бўлимда
со л и қ бўйича со л и қ идоралари билан
ҳисоб-китоб маълумотлари келтирилади.
16-қайднома
“Тайёр маҳсулотнинг пул шаклидаги ҳаракати”
Курсаткнчлар
Баҳоси
бўйича
Таниарх
бўйича
Ёзу»
учун асос
Ой бошига қолдиқ
Ишлаб чиқаришдан қабул қилиш
Қолдиқ билан жами ҳақиқий
таннархнинг ҳисоб баҳосига
нисбати,
%
Ҳисобот ойидаги ортиб
жўнатилган маҳсулот
Ой охирига бўлган қолдиқ
Ҳ и с о б о т даври охирида 1 6 -қайдн ом ани нг о й л и к
жами сум м аси 11-журнал-ордерга кўчирилади. Бу жур-
нал-ордер и к к и бўлимдан иборат бўлиб, 1-бўлимда
тайёр маҳсулот, реализация билан боғлиқ харажатлар
ҳисобварағи, жўнатилган товарлар, сотиш , харидор ва
буюртмачилар билан ҳисоб-китоб ҳисобварақларининг
кредити бўйича ёзувлар келтирилади. И к к и н ч и бўлим -
да маҳсулот сотиш бўйича аналитик ҳисоб маълумот
лари келтирилади.
16 -қай дн ом а ва 11-ж урн ал -орд ер асосида тузи -
ладиган товарни сотиш ҳақидаги ҳисоботда қуйидаги
кўрсаткичлар кўрсатилади: сотилган маҳсулотнинг режа
таннархи, режа ва ҳақиқий таннарх ўртасидаги фарқ,
сотиш билан боғлиқ харажатлар ҳисобварағи, солиқ,
сотиш дан олинган туш ум ва охирги молиявий натижа,
яъни фойда ёки зарар суммаси.
13.4. Тайёр маҳсулотни жўнатишни ҳисобга олиш
^Омбордан тайёр маҳсулот харидорларга корхонанинг
сотиш бўлими буйруғига асосан жўнатилади. М аҳсулотни
сотиш харидор корхоналар билан тузилган ш артнома
ва ж ўнатиш графигига м увоф и қ амалга оширилади.
С о ти ш реж асини бажариш да харидорларга ж ўна-
тилган маҳсулот ҳисобини тўғри таш кил қи ли ш муҳим
аҳамиятга эгадир. Буни маҳсулот ортиб ж ўнатиш дан
тортиб то ун и н г учун харидорлардан пул келиб туш -
гунча бўлган товар маҳсулотнинг ҳаракатини дои м и й
равишда кузатиб туриш керак. Бундай назорат ҳар бир
дастлабки ҳужжат билан жўнатилган товар маҳсулот
бўйича алоҳида юритилиб, ш у маҳсулотнинг қачон ва
ким га жўнатилганлиги, ун и н г йўлдаги ҳаракатига к ан
ча вақт кетиш и кераклиги ва ҳақиқатда қанча вақт
кетганлиги, қандай харидорлар маҳсулотни қачон қабул
қи ли б олганликлари ва қачон пулни тўлаш кераклиги,
қандай харидорлар уларга жўнатилган моллар учун пул
тўламаган ва ни м а учун тўланм аганли ги ни , хуллас,
йўлдаги барча товар маҳсулотнинг тақцирига дой р м а
салалар ҳақида хабардор бўлиб тури ш и м к о н и н и бе
ради.
М аҳсулотн инг омбордан кети ш и н и расм ийлаш ти-
рувчи ҳужжат асосида харидорларга жўнатилаётган тайёр
маҳсулотга счёт, тўлов талабномаси ёзилади ва товар
олувчи корхонага хизмат қи лувчи нин г
банкига то п
ширилади.
Тўлов-талабнома. М ол етказиб берувчининг счёт-
фактурага мос равиш да ортиб ж ўнатилган маҳсулот
қийм ати учун харидорнинг ҳисоб-китоб/счётидан пул
ни ўтказиб бериш тўғрисида банкка берган буйруғидир.
Унда ортиб жўнатилган маҳсулот қи йм ати ва сотиш
баҳоси, сони, ассортименти қайд қидинади (бу ҳолат-
да счёт-фактура, албатта, тўлов-талабномасига илова
қи ли н и ш и лозим).
Счёт-ф актура ёки тўлов талабном асининг алоҳида
бўлмасида тара ва қадокдаш қийм ати ҳамда харидор
томондан туланадиган темир йўл бўйича тариф сум
маси кўрсатилади. Баъзида харидор томонидан тўлани-
ш и лозим бўлган темир йўл тариф и бўйича суммага
ум ум и й м аҳсулотнинг сотиш баҳоси қўш иб кўрсатили-
ш и м ум кин. Қ ўш и л ган қи йм ат солиғи сум м аси алоҳида
бўлмада кўрсатилади. М о л етказиб берувчи билан ха
ридор ўртасида тузилаётган ш артнома вақтида франко
ж ой тўғрисида тўхталиб ўтиладики, бунда маҳсулотни
ортиб ж ўнатиш билан боғлиқ харажатларни мол етка
зиб берувчи ўз зи м м асига олади. Ф р а н к о ж о й н и н г к у
йидаги турлари мавжуд:
Ф ран ко-о м бо р мол етказиб берувчи. Бунда маҳсулот
ортиб ж ўнатиш билан боғли қ бўлган барча харажатла
рини мол етказиб берувчи корхона тўлов-талабномаси-
га қўшади (омбордаги ортиб ту ш и р и ш и ш ла ри н и н г қий-
мати темирйул тариф и ва етказиб бериш харажатлари).
Ф ран ко-стан ц и я ж ўнатиш шундай нархки, у мол
етказиб берувчи тўлов-талабномасининг сум м аси, те
м ир йўл тариф и ва маҳсулотни вагонга ортиш хара
жатлари йи ғиндисидан иборат.
Белгиланган станциягача франко вагон ш ундай нарх
ки, бунда мол етказиб берувчи тўлов талабномасига
фақат темир йўл тариф и сум м аси ни қўшади.
Белгиланган станциягача франко. Бунда ж ўнатиш
бўйича барча харажатлар темир йўл тариф и қўш илган
ҳолда мол етказиб берувчи томонидан тўланади. v
Н ар хн и н г ф ранко омбор харидор ту р и д а ^ о л ''е тк а
зиб берувчи кўрсатилган харажатлардан таш қари хари
д ор н и н г станциядаги ортиб туш ириш иш лари, ун и н г
омбордаги ва омборига етказиб бериш иш лари бўйича
харажатларни тўлайди (қоплайди).
Б и зн и н г республикамизда эн г кенг тарқалган тури
ф ранко станция ж ўнатиш ҳисобланади.
Хўж алик ш артномаси — бу корхоналарнинг хўжа-
л и к муносабатлари ўрнатиш ҳақидаги ўзаро кели-
шувидир. Ш артнома томонлар мажбур пяти ва ҳуқуқла-
р и н и белгиловчи асоси й ҳужжат ҳисобланади. Ю з
берган ш ароитн и ҳисобга олиб вақти-вақти билан
ш артнома шартлари кўриб чиқилиш и ва уларга ўзгар-
тириш лар ки р и ти л и ш и м ум ки н. Агар корхона белги
ланган номенклатурадаги маҳсулотни ж ўнатиш юза
сидан ш артнома ш артларини бузса, у ҳодда уш бу
корхонага нисбатан жазо чоралари қўлланади. Демак,
ш артнома билан расмийлаш тирилган ҳар бир режали
буюртма корхона ходимлари баж ариш и ш арт бўлган
қонундир. Бундай тартиб иш лаб чиқариш самарадор
л и ги н и ош ириш , ю қори и ш унумдорлигига эр и ш и ш -
ни таъминлайди. Белгиланган муддатда маҳсулот со
тиш реж асининг бажарилмаганлиги учун ж арима тў-
лаш чораси қўлланилади. Ж арим а микдори маҳсулот
сотиш шартларига қараб аникланади.
Тайёр маҳсулотларни харидорларга ж ўнатиш хари
дор билан тузилган ш артномалар асосида амалга о ш и
рилади. Бу шартномаларда жўнатиладиган маҳсулот муд
дати, миқдори, қийм ати ва ҳисоб-китоб шартлари кел
тирилади. Ж ўнатилган маҳсулот счёт-фактура, чи қи м
ҳужжати, тўлов талабномаси ва бош қа ҳужжатларда
расмийлаш тирилади.
М аҳсулотлар харидорларга ж ўнатилганида ж ўнатил-
ган товар қийматига қуйидагича проводка берилади:
/ Д -т 9110— “ С отилган маҳсулотнинг тан н архи ”
К - т 2810— “ Омбордаги тайёр маҳсулот” .
Ж ўнатилган товарларнинг аналитик ҳисоби ўз вақ-
тида б ан к инкассасига берилган ҳисоб-китоб ҳуж жат-
лари бўйича, тўлаш муддати етган ва тўлаш муддати
етмаган ҳисоб-китоб ҳужжатлари бўйича алоҳида ҳамда
тўлашга қабул қилинмаган, маъсул шахсда бўлган жўна-
тилган товарлар алоҳида ҳисобга олинади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
